Bir grup Özbek insan hakları savunucusu, geçtiğimiz Pazar günü başkent Taşkent'te bir anıta çelenk bıraktı. Grup, hükümet karşıtı gösteriler düzenleyen 400 sivilin, zamanın diktatörü İslam Kerimov'dan talimat aldıkları iddia edilen askerler tarafından vurularak öldürülüşünün 13'üncü yıldönümünde ölenleri andı.
İnsan Hakları Gözlem örgütünden Steve Swerdlow, anıta çelenk bırakmak gibi son derece yalın bir insani eylemin, Özbekistan'da bir değişim yaşandığının işareti olabileceği görüşünde.
Washington'da konuşan Swerdlow, ”İlk kez bu kişilerin tutuklanmadığına tanık olduk. Bizim bakış açımızdan değerlendirdiğimizde bu, önemli bir gelişmedir,” dedi.
32 milyonluk nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan Orta Asya ülkesi Özbekistan'ın değişen yüzü, ülkenin reform yanlısı lideri Şevket Mirziyoyev'in Washington'da Başkan Trump ve diğer üst düzey Amerikalı yetkililerle yaptığı temaslara da ışık tutuyor.
Kerimov'un ölümünden sonra göreve gelen ve 20 aydır cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan 60 yaşındaki Mirziyoyev, eski Sovyet devletlerinden biri olan ülkesinde daha az değil, daha fazla özgürlük için adım atan siyasi bir lider olarak oldukça farklı bir portre çiziyor.
Siyasi tutuklular
Steve Swerdlow, Mirziyoyev'in 28 siyasi tutukluyu serbest bıraktığının altını çiziyor. İnsan Hakları Gözlem'in 2014'te yaptığı tutuklular listesinde adı bulunan 34 kişiden ikisi dışında hepsi, böylelikle serbest bırakılmış oldu. Mirziyoyev, kısa süre önce de dört yıldır tutuklu bulunan muhalif insan hakları eylemcisi Fahrettin Tillaev'i serbest bırakmıştı. İnsan hakları savunucuları, Tillaev'in siyasi nedenlerle tutuklu olduğunu savunuyordu.
Swerdlow'a göre daha yapılması gereken çok şey olsa bile uzun zamandır tutuklu bulunan eylemci, gazeteci ve demokrasi savunucusunun serbest bırakılması, Özbekistan'daki en önemli gelişmelerden biri sayılabilir.
Özbekistan'ın Washington Büyükelçisi Javlon Vakhabov, Mirziyoyev'in Washington ziyaretinden önce düzenlenen forumda yaptığı konuşmada, ”İnsan hakları, hukukun üstünlüğü ve iyi devlet yönetimi konusunda Özbekistan'da çok büyük değişiklikler oluyor,” dedi.
Vakhabov, ”Nihai amacımız, canlı bir ekonominin hakim olduğu tam demokrasiye geçmektir. Özbekistan'da her yere değişim ruhu hakim, ülke dünyaya açılıyor,” dedi.
Ülkesinin şu anda özgürlüğe doğru yol alan uzun bir yolun başında olduğunu kaydeden Vakhabov, inanç özgürlüğü üzerindeki kısıtlamaların kaldırılacağı ve çocuk işçiliğinin sona erdirileceği sözü verdi.
Büyükelçi, ”İşkenceyi ve insan onurunu ayaklar altına alan başka uygulamaları sona erdirme taahhüdü veriyoruz,” dedi.
Beyaz Saray, Mirziyoyev'in ziyaretinden önce yeni cumhurbaşkanının yıllardır süren otoriter rejimi geri çevirmek adına büyük adımlar attığını kaydetti, ancak ekonomi ve insan hakları alanlarında reformları sürdürme çağrısını da yineledi.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi'nin Orta ve Güney Asya'dan sorumlu yetkilisi Lisa Curtis, ”Bu ziyaret, bu reformların ilerletilmesi için bir fırsattır,” diye konuştu.
İnsan hakları sorun olmaya devam ediyor
Washington'da düzenlenen forumda konuşan Özbek Senatör Sadık Safoyev, Özbekistan'ın hukukun üstünlüğü ve adalet başta olmak üzere ”gerçek ve geri çevrilmesi söz konusu olmayan” reformlara ihtiyacı olduğunu kaydetti. Safoyev, ülke nüfusunun yüzde 70'inin 30 yaş ve altı olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu yöndeki umudunun daha da arttığını söyledi.
Safoyev, gençlerin daha fazla özgürlük ve fırsat peşinde olduklarının altını çizdi.
Ancak Safoyev, ”Özgürlük kolay değildir, daha fazla meseleyi de beraberinde getirir,” diye konuştu.
İnsan Hakları Gözlem'den Steve Swerdlow, Mirziyoyev'in siyasi taahhütlerinin samimi olduğuna inandığını ancak insan hakları alanında hala daha fazla kazanım elde edilmesi gerektiğini vurguladı.
Uzmana göre, Birleşmiş Milletler Uluslararası Çalışma Örgütü verileri, 2017'de Özbekistan'da 300 bin çocuğun tarım işçisi olarak zorla çalıştırıldığını gösteriyor. Özbekistan'la ilgili bir başka veri de binlerce kişinin dini inançları yüzünden hapiste bulunması, hatta bazılarının 20 yıldan uzun süredir bu nedenle hapis tutulması.
Mirziyoyev Başkan Trump'la ilk kez geçen yıl Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları çerçevesinde bir araya gelmişti. Özbekistan Cumhurbaşkanı, Beyaz Saray'daki toplantının yanı sıra Amerikalı Kongre üyeleri, Dışişleri ve Savunma Bakanlıkları yetkilileri ve Dünya Bankası liderleriyle de buluştu.
Mirziyoyev, geçen yılki BM görüşmeleri sonrasında 2,6 milyar dolarlık Amerikan yatırımını garanti ederek ülkesine dönmüştü. Sözcüsü, Mirziyoyev'in son Amerika ziyaretinden de 8 buçuk milyar dolarlık yatırım sözü aldığını söyledi.
