Türkiye, İran'ın Batı’yla anlaşmazlığında arabuluculuk yapmak istiyor. Ankara, bu amaçla, İran’ın nükleer yakıtının Türkiye’de takas edilmesini önerdi. Ancak İran’la gerginliğin artması durumunda, Türkiye’nin hangi tarafı tutacağı Batı’da şüphe konusu.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, hafta sonu, Katar’daki ABD-İslam Dünyası Forumu’nda yaptığı konuşmada, Türkiye’nin İran'ın Batı’yla anlaşmazlığında önemli bir rol üstlenmeye hazır olduğunu söyledi.
Tahran'da tıbbi izotop üreten araştırma reaktörü, yakıt olarak, yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum kullanıyor. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesiyle Almanya, İran’ın reaktör için gerekli uranyumu, Rusya ya da Fransa’da zenginleştirmesini istiyor. Ancak zenginleştirilmesi gerekli uranyumun miktarı ve takasın nerede yapılacağıyla ilgili anlaşmazlık, görüşmeleri tıkanma noktasına getirmiş durumda.
İran’ın, geçen hafta, uranyumunu yüzde 20 oranında zenginleştirmeye karar verdiğini açıklaması gerginliğin daha da artmasına sebep oldu. İran şimdiye kadar uranyumunu yüzde 5’in üzerinde zenginleştiremiyordu. Nükleer silahlar için ise en az yüzde 90 oranında zenginleştirilmiş uranyum gerekiyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, İran'ın zenginleştirilmesini istediği uranyumu Türkiye’de teslim edebileceğini ve işlenmiş uranyumu da aynı şekilde Türkiye’de teslim alabileceğini açıkladı. Kurum yetkilileri, Türkiye’nin takasın topraklarında yapılmasını kabul etmesi halinde buna karşı çıkmayacaklarını bildirdi.
<!-- IMAGE -->Başbakan Tayyip Erdoğan anlaşmazlığın müzakere yoluyla giderilmesinden yana. İran’a karşı kuvvete başvurulmasına şiddetle karşı çıkan Erdoğan, askeri müdahale ve ekonomik yaptırımların sadece İran’a değil bölgedeki tüm ülkelere zarar vereceğini savunuyor.
Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi ve uluslararası ilişkiler uzmanı Soli Özel, Türkiye’nin sorunun barışçı bir şekilde çözülmesini istemesi için çok önemli gerekçeleri bulunduğunu söylüyor:
Soli Özel, Ankara’nın hem İran’ın nükleer silahlara sahip olmasından hem de Amerika’nın İran’a saldırmasından çok ciddi kaygı duyduğunu belirtiyor ve bölgede yeni bir savaşın felaket olacağını söylüyor.
Türk yetkililer iki Irak savaşının Türk ekonomisine ağır darbe vurduğuna inanıyor. Yetkililere göre, savaşlardan en ağır zararı Güneydoğu Anadolu gördü ve ekonomik sıkıntılar PKK’ya katılımın artmasına yol açtı. Türkiye ve İran yıllardır PKK’ya karşı hem askeri hem de istihbarat alanında işbirliği yapıyor.
Gazeteci ve köşe yazarı Nuray Mert, sadece hükümetin değil ordunun da İran’la iyi geçinmek istediğini, çatışmaya girmeyi hiç arzu etmediğini söylüyor:
Nuray Mert’e göre, Türk ordusu İran’la PKK konusundaki işbirliğinin zarar görmesini istemiyor.
Yerli ve yabancı bazı uzmanlara göre, Türkiye’nin İran’la ilişkilerini geliştirmek istemesinin başlıca nedeni Ankara’da İslami bir hükümetin bulunması. Başbakan Tayyip Erdoğan’ın İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile yakın ilişkisi ve geçen yaz ki tartışmalı seçimden sonra onu tebrik eden ilk liderlerden biri olması buna kanıt gösteriliyor.
İran-Türkiye ilişkilerinde en fazla gelişme gösteren boyutlardan biri de ekonomi. İki ülke arasındaki ticaret hacminin artmasıyla birlikte yatırım alanları hem genişliyor hem de farklı sektörlere sıçrıyor. Daha bu aybaşında iki ülke arasında, Türkiye’nin İran’daki petrol tesislerini modernleştirmesi öngören milyarlarca dolarlık beş yılık bir anlaşma imzalandı.
Köşe yazarı Nuray Mert’e göre, iki ülke arasındaki yoğun ticari bağlar nedeniyle İran’a uygulanacak ekonomik yaptırımlar konusunda Türkiye’ye güvenmek çok zor.
Mert, başlangıçta hükümetin yaptırımları destekleyeceğini sandığını ama şimdi fikrini değiştirdiğini söylüyor ve devamla: “Batı yaptırımları artırmaya hazırlanırken Türkiye tam tersini yapıp İran’la ekonomik anlaşma üzerine anlaşma imzalıyor” diyor.
Siyasal gözlemcilere göre, Türkiye, İran’ın Batı’yla anlaşmazlığını gidermede başarılı olamazsa çok önemli bir tercih yapmak zorunda kalacak. Ya Batı ve Amerika gibi tarihi müttefiklerini seçecek ya da Tahran’da yeni edindiği dostlarını.