Son dönemlerde Türkiye’nin birçok yerinde olduğu gibi Diyarbakır’da da özellikle artan kuzu eti fiyatları, tartışmaları da beraberinde getirdi.
Sektör temsilcilerine göre artışın nedeni küçükbaş hayvan ihracatı. Ancak ekonomi çevreleri, zamların nedenini girdi maliyetlerinin artmasına bağlıyor.
Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesindeki bir kasap dükkanına giren bir vatandaş, evine et alıyor. Ancak fiyatları duyunca şaşırıyor. Son bir hafta içinde fiyatların arttığına dikkat çeken vatandaş, alışveriş yaptıktan sonra kasaptan ayrılıyor. Müşteri şaşkın, kasap Hakim Uyansız ise kuzu etindeki artışın nedenini müşterilerine anlatamadığı için mahcup.
Bir yandan yeni müşterilere hazırlık yapan Uyansız, bir yandan da VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlıyor. Uyansız’a göre artışların nedeni bölgeden Ortadoğu’ya yapılan ihracat. İhracatın durdurulması gerektiğini savunan Uyansız, “Et kilosu şu anda 120 lira. 2 kilo et almaya gelen vatandaş sadece yarım kilo pirzola alabiliyor. Bu bizim çalışmamızı azaltıyor. Vatandaş yiyemiyor, lokantalar zor durumda. Bir porsiyon kebap 60 liraya çıktı. Diyarbakır'da önce 40 liraydı. İhracatın acil bir şekilde durması lazım, durmadığı takdirde çok zor duruma gireceğiz, daha da yükselecek. Çünkü Güneydoğu'da bütün ahırlar boş şu anda ve dolmuyor” dedi.
Et fiyatlarının artması en çok restoran sektörünü etkiledi. VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Diyarbakır Lokantacılar Kebapçılar ve Tatlıcılar Odası Başkanı Haşim Elkaan, bölgede et tüketiminin fazla olması nedeniyle artışlardan etkilendiklerini söyledi. Zamları fiyatlara tam olarak yansıtamadıklarına dikkat çeken Elkaan şöyle konuştu: “Geçen ay ve bu ay arasındaki zam farkı yüzde 50’nin üzerinde olunca, bizim de vatandaşlara yansıtmamız yüzde 10,20, 30 oranında oluyor. Etin 70-80 lira olduğu dönemlerde yemeklerimiz 45 liraydı, şimdi 50-55 bandında gidiyor. Bunun nedeninin biz olmadığımızı insanlarımıza anlatmaya çalışıyoruz. Bunun nedeni fırsatçıların Ortadoğu ülkelerine yaptığı ihracattır. Biz şunun teminatını veriyoruz, etler kesilsin, biz hepsini alırız.”
Elkaan, hükümetin ithalatı serbest bırakmasını isteyerek, çevre ülkelerden et ithal etme imkanı sağlanmasını talep etti.
Zammın nedeni girdiler mi ihracat mı?
Diyarbakır Kasaplar Odası Başkanı Hacı Atlı ise tek nedenin ihracat olmadığı görüşünde. VOA Türkçe ’ye konuşan Atlı, fiyat artışlarında girdi maliyetlerinin yükselmesinin de etkili olduğuna dikkat çekerek, “Bir ay içerisinde ete yüzde 30 zam geldi. Bu zamların nedeni artan maliyetler, mazot, nakliye gibi, bunların artışından dolayı ete yüzde 30 zam geldi. Önümüzde Ramazan ayı var ve fiyatların yükseleceğini düşünüyoruz. Besi yerleri tek tek kapanmaya başladı. Artan maliyetler ister istemez esnaf ve vatandaşa yansıyor” diye konuştu.
Atlı, artışlara ihracatın etkisini ise şöyle açıkladı: “Bizim duyumlarımıza göre Katar, Ürdün gibi ülkelere ihracat yapılıyor. İhracat dursa iç piyasa dengesini sağlar. Vatandaş uygun fiyata et alabilir. İhracatın bir an önce durdurulması lazım. Üretim ve ihracat yapıyorsunuz, iç piyasayı dengelemiyorsunuz. Bu da vatandaşın cebine yansır. İsteğimiz vatandaşın ucuz et yemesidir. Et artık zengin yemeği oldu. Böyle giderde etin kilosu 130 140 liraya çıkar.”
“Tek neden ihracat değil”
Yaşanan sıkıntının nedenlerini VOA Türkçe’ye değerlendiren Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Kaya, fiyat artışlarının tek nedeninin ihracat olmadığını söyledi.
Maliyetlerdeki artışa vurgu yapan Kaya, “Son dönemlerde özellikle et fiyatlarındaki artışın temel sebebi üreticinin girdi maliyetlerinin artmasıdır. Yemden tutun, taşınması, enerjisi, ısınmasına kadar birçok ürüne yüzde 200'den fazla zamlar geldi. Bu ister istemez et fiyatlarına yansıyacaktı. Bunu et ihracatına bağlamak çok doğru değil. Türkiye dönem dönem ithalat ve ihracat yapıyor. Burada temel amaç et fiyatlarını kontrol etmek olsa da son dönemlerdeki artış ihracattan çok girdi fiyatlarının yükselmesinden kaynaklanıyor. Burada hükümetin et girdisi ile ilgili bir sübvansiyon yapması, destek yapması gerekiyor” şeklinde konuştu.
Küçükbaş hayvanın bölgenin önemli bir ihracat ürünü olduğuna dikkat çeken Kaya, geçen ay iki kargo uçağı dolusu etin ihraç edildiğini söyledi. Ortadoğu’nun bölgedeki hayvan üreticileriyle anlaşmalar yaptığını söyleyen Kaya, “Küçükbaş hayvan ihracatında Türkiye’de en önde gelen illerden biriyiz. Küçükbaş hayvanların ihracatında Ortadoğu ülkeleri ilimizdeki üreticiler ile temasa geçerek anlaşmaları yaptılar. Geçen ay içerisinde iki kargo uçağı et ihracatı gerçekleşti. Firmamız, bu hafta da bir kargo uçağı ihracat yapılacak şekilde anlaşmaları yaptıklarını söyledi” dedi.
