İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu, Washington ziyaretinden Amerika’nın Golan Tepeleri’nde İsrail’in egemenliğini tanıdığı kararnameyle, yani bir anlamda zaferle ayrıldı.
İran ve onun desteklediği Hizbullah dahil olmak üzere Suriye’nin güneyindeki terör gruplarının bu bölgeyi İsrail’e saldırı amaçlı kullandığını savunan Başkan Donald Trump, kararnameyi imzaladığı kalemi Netanyahu’ya verdi.
9 Nisan’daki genel seçimlerde bir kez daha aday olan Netanyahu’nun bu kararnameyle konumunu güçlendirdiği görüşünün hakim olduğu Washington'daki uzmanlardan Robert McKenzie, bu imzanın bu kadar yankı uyandırmasını Golan Tepeleri’nin stratejik konumuna bağlıyor. McKenzie, “Golan Tepeleri çok önemli. 1967’deki savaştan önce kontrol Rusya’daydı. 6 Gün Savaşı’nın ardından kontrol İsrail’e geçti, 1981’deyse ilhak etti. Oluşturulan güvenli bölgede 20 bin Suriyeli Dürzi Arap ve 20 bin kadar da Yahudi yerleşimci yaşıyor. O yüzden Golan Tepeleri çok ama çok önemli. Ayrıca bölge, stratejik açıdan da kilit rol oynuyor. İsrail, buranın İran’ın terör saldırılarından korunması gerektiğini söylüyor“ dedi.
Golan Tepeleri kararını “tarihi” olarak niteleyen Netanyahu, İsrail’in bu bölgeyi, kendini savunmak için girdiği adil bir savaş sonucunda kazandığını dile getirdi.
ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence’e göre Washington’un aldığı bu karar Amerika ve barışın çıkarına: “Neden böyle bir karar verildi bilmek zor ama herkes farkında ki İsrail’de yapılacak seçim giderek yaklaşıyor. Ve bu durum insanların ‘Netanyahu’nun oylarını arttırmak için ona bir destek niteliğinde yapıldı’ diye düşünmesine neden oluyor. Bu da oldukça tatminkar bir açıklama. Siyasi bir ödül olduğunu söylememiz mümkün. Bu sayede ‘Bakın Washington’la çalışarak bunu yaptım, şunu başardım’ diyebilecektir. Ama zaten kontrol, fiili olarak İsrail’in elindeydi. İsrail Rusya’yla koordineli olarak Suriye’deki İran hedeflerini vuruyordu. Yani sahada temelde bir değişiklik olmadı. Ama siyasi açıdan bu temel bir değişim” diye konuşan McKenzie, “Bu imza, bölgedeki tansiyonu arttıracak fitili ateşleyen bir adım. Rusya, bu durumdan memnun değil hatta çok rahatsız. Suriye bilinen bariz nedenlerden dolayı memnun değil. Türkiye de bu konudaki endişelerini dile getirdi. Yani 3 baş aktör de rol oynadıkları bölgedeki durumdan duydukları memnuniyetsizliklerini dile getirdi. Zaten gergin olan bölgedeki tansiyonu korkunç boyutlara dönüştürecektir” değerlendirmesinde bulunuyor.
Uzmanlara göre Trump’ın kararı, İsrail-Suriye sınırında bulunan ve İsrail’in 1967’de ele geçirdiği bölgenin statüsünün, taraflar arasındaki müzakerelerle belirlenmesi gerektiğini savunan uluslararası politikadan kopuşa işaret ediyor: “Amerika’nın Ortadoğu politikası büyük bir soru işareti. Tahmin etmek, bu konuda spesifik olarak konuşmak zor. Çünkü yönetim, Başkan’dan direktifleri genelde Twitter üzerinden alıyor. Netanyahu da haberi Twitter üzerinden aldı. Böylesine önemli bir olayı bir tweetle öğrendi. Ortadoğu politikasının nasıl olduğuna yönelik öngörüde bulunmak çok zor. Trump yönetimin izlediği politikaları kestirmek oldukça güç çünkü benzeri olmayan bir başkanımız var” diyen McKenzie, bu kararın, İsrail’in Filistin politikasını yeniden şekillendirmesinde rol oynamasını da bir olasılık olarak görüyor.
“Şunda hiçbir soru işareti yok; Suriye bu gelişmeden rahatsız, Rusya rahatsız, Türkiye rahatsız. Dolayısıyla ateşi körükleyen bir durum söz konusu. Siyasi olarak neler olacağını bekleyip göreceğiz ama bu durum yeni soru işaretleri de doğurdu. İsrail Batı Şeria politikasını yasal çerçevede nasıl şekillendirecek, yasal sınırlar içinde neler yapacak? Tabii bir de uluslararası hukuk açısından da çok daha büyük soru işaretleri var. Uluslararası hukuka göre İsrail Golan Tepeleri’ne öylece el koymamalı. Eğer buna müsaade edilirse Batı Şeria’da neler olacak?” diyen Robert McKenzie, bu noktada Amerika’ya büyük görev düştüğünü şu sözlerle ifade ediyor:
“Kesinlikle bölgede barışa ihtiyaç var. İki devletli çözüme ihtiyaç var. Aynı zamanda Amerikan dış politikasının, görüşmelere ön ayak olması ve şekillendirmesi lazım. Bunun için rastgele tweet atarak insanları savunmasız yakalamamalı.“
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin 1981'de aldığı 497 sayılı karar, İsrail'in Golan Tepeleri'ni işgaline karşı çıkıyor ve kararda "İsrail'in işgal altındaki Golan Tepeleri'nde kendi kanunlarını, yargısını ve idaresini uygulama kararı hükümsüzdür ve uluslararası hukuki geçerliliği yoktur” deniyor.
Trump’ın imzasının ardından Güvenlik Konseyi Suriye'nin talebiyle toplandı. Konseyin 14 üyesi işgal altında bulunan Golan tepelerinin değil Suriye'nin toprağı olduğu görüşünü dile getirdi.
McKenzie, Birleşmiş Milletler’in Golan Tepeleri’nin statüsünün değişmediğini hatırlatıyor ve “O yüzden öngörüde bulunmak zor ama tweet’le öğrendiğimiz bu durumun sahada neleri değiştirebileceğini bilmek zor. Orada BM Gözlem Gücü var. Orada kalmaya devam edecek. Yani neler olacağı şu anda henüz çok net değil. Ama açık olan şu ki Netanyahu Beyaz Saray’ın attığı bu adımla hatırı sayılır bir puan kazandı” diye ekliyor.
McKenzie, devasa sorunları olan Suriye’nin Golan Tepeleri'yle uğraşacak hali olmadığını da düşünüyor.
Peki Trump, İsrail siyasetinde Netanyahu’ya puan kazandıracak olan bu adımı 2020 Başkanlık yarışında kendi lehine çevirebilir mi? Bu soruya “Bu kararın İsrail’deki seçimlerde Netanyahu’ya faydası olacaktır. Ama 2020 Başkanlık seçimleri açısından Trump’a çok etkisi olacağını düşünmüyorum” şeklinde cevap veren McKenzie, Amerika’nın aldığı bu kararın Türk-İsrail ilişkilerine de yansıyacağını düşünüyor ve sözlerini “Rusya da, Türkiye de, İsrail’le hem kamuoyu nezdinde hem de perde arkasında bir sonraki adımın ne olacağını öğrenmek için diyalog kurmalı. Ve ikna yolunu kullanmalı. Ama önümüzde seçimler var. Netanyahu’nun kazandığı bu siyasi zemini kaybedecek bir şey yapmak isteyeceğini düşünmüyorum. Türkiye’yle İsrail’in arasının iyi olmaması yeni bir gelişme değil, iki ülke arasındaki bu durumun uzun bir geçmişi var. Bunun da eklenmesiyle halledilecek sorunların boyutu büyüdü. Ve bu durumun başka hangi sorunlara yol açacağını da zaman gösterecek” diye tamamlıyor.
