İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani Tahran’ın Washington olmadan da bir nükleer anlaşmada yer alabileceğini belirtti.
Ruhani bu açıklamayı Amerika Başkanı Donald Trump’ın ülkesini İran ve Batılı ülkeler arasında 2015’te varılan nükleer anlaşmadan çekme kararını açıklamasının ardından yaptı.
Ruhani anlaşmayla ilgili Avrupa Birliği’yle yapılacak görüşmelerin önemine dikkat çekti. Ruhani, Tahran’ın Avrupa Birliği üyeleriyle anlaşmayı değerlendirdikten sonra nükleer çalışmasını yeniden başlatmaya hazır olduğunu kaydetti.
İran Cumhurbaşkanı, Trump’ın uluslararası anlaşmaları baltalama konusunda bir geçmişi olduğunu da belirtti ve Amerika’nın anlaşmadaki yükümlülüklerini hiçbir zaman yerine getirmediğini vurguladı.
Avrupa Birliği Dış Politika Şefi Federica Mogherini uluslararası toplumu Amerika’nın kararına rağmen anlaşmaya bağlı kalmaya çağırdı.
Mogherini, yeni yaptırımların açıklanmasından endişe duyduğunu belirtti ve Avrupa Birliği’nin anlaşmayı korumaya kararlı olduğunu kaydetti. Mogherini, “uluslararası toplumla beraber bu anlaşmayı koruyacağız” dedi.
Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk da İran ve ticaret konusundaki duruşun ortak bir Avrupa yaklaşımı gerektirdiğini, Avrupalı liderlerin gelecek hafta konuyu görüşeceklerini kaydetti.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da Fransa, Almanya ve İngiltere’nin Amerika’nın nükleer anlaşmadan çekilme kararını üzüntüyle karşıladığını kaydetti ve nükleer silahların yayılmasını önleme çabasının risk altına girdiğini savundu.
İngiltere Başbakanı Theresa May de Almanya, Fransa ve İngiltere’nin ortak açıklamasında Amerika’ya, İran anlaşmanın imzacı diğer tüm taraflarca tam olarak uygulanmasını engelleyici bir adım atmaması çağrısında bulundu. May, bunun İran’la varılan anlaşmanın uygulanmasına müdahale olacağını kaydetti.
Ortak açıklamada, İngiltere, Almanya ve Fransa’nın anlaşmaya bağlı kalmaya devam edeceği belirtildi.
Üç ülkenin ortak açıklamasında ayrıca, bütün taraflara anlaşmaya bağlı kalmaları ve sorumluluk bilinciyle hareket edilmesi çağrısı yapıldı.
Türkiye'nin tepkisi
Türkiye de ABD Başkanı Trump'ın İran'la nükleer anlaşmadan çekilme kararını eleştirdi.
Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın, Amerika’nın anlaşmadan çekilmesinin istikrarsızlığa ve yeni çatışmalara neden olacağı uyarısında bulundu.
Kalın, Twitter üzerinden paylaştığı mesajda, "ABD'nin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi, istikrarsızlığa ve yeni çatışmalara sebep olacak bir karardır. Çok taraflı anlaşma, diğer ülkelerle devam edecektir. Türkiye, nükleer silahların her türüne karşı olan kararlı tutumunu sürdürecektir" diye yazdı.
Dışişleri Bakanlığı da Trump'ın anlaşmadan çekilme kararını "talihsiz bir adım" olarak niteledi.
Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi'nin, İran’ın anlaşmaya uygun hareket ettiğini dönemsel raporlarıyla doğruladığı hatırlatılarak, "Hal böyleyken ABD’nin anlaşmadan çekilmeye karar vermiş olmasını talihsiz bir adım olarak değerlendiriyoruz" ifadesi kullanıldı.
Açıklamada şunlar kaydedildi:
"Olabilecek her türlü görüş ayrılığı ve tereddütlerin uygun zeminlerde, uygun mekanizmalar işletilmek suretiyle ve diplomasi yoluyla ele alınması gerektiğine dair inancımızı koruyoruz. Anlaşmaya dair uyuşmazlıklar için KOEP'te (Kapsamlı Ortak Eylem Planı) öngörülen Ortak Komisyon Mekanizması işletilmelidir.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı korunmalı ve UAEA’nın (Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi) denetiminde, tam bir şeffaflık içinde, kesintisiz ve eksiksiz biçimde uygulanmasına devam edilmelidir."
BM Genel Sekreteri: "Derin hayalkırıklığı duydum"
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de, Trump'ın İran kararından "derin hayalkırıklığı duyduğunu" belirtti. Guterres, anlaşmanın diğer 5 imzacı ülkesine, taahhütlerine "tam olarak uyma" çağrısında bulundu.
Guterres, diğer tüm BM üyesi ülkeleri de 2015 tarihli anlaşmayı desteklemeye çağırdı.
BM Genel Sekreteri, anlaşmanın "nükleer silahların önlenmesi çabaları ve diplomasi açısından büyük bir başarıyı temsil ettiğini, bölgesel ve uluslararası barış ve güvenliğe katkıda bulunduğunu" belirtti.
Guterres, anlaşmanın uygulanmasıyla ilgili "tüm kaygıların" anlaşmadaki mekanizmalar yoluyla çözülmesi gerektiğini sözlerine ekledi.
Trump’ın anlaşmadan çekilme kararına İsrail ve Suudi Arabistan’dan ise destek geldi.
