Irak’ın önde gelen Şii din adamı Mukteda El-Sadr'ın aşılamayan siyasi tıkanıklık sebebiyle siyaseti bıraktığını açıklamasının ardından gerilim tırmandı. Başkent Bağdat'ta Sadr destekçileri ve İran'ın desteklediği rakip gruplar arasında çıkan çatışmalarda en az 10 kişi öldü.
Sadr'ın açıklamasının ardından Şii din adamının destekçileri başkent Bağdat'ta sokağa çıktı. Sadr destekçileri ve Irak'ta İran'ın desteklediği gruplar bakanlık ve büyükelçilik binalarının bulunduğu Yeşil Bölge yakınlarında birbirine taş attı.
Sadr destekçileri protesto sırasında hükümet sarayının dışındaki beton bariyerleri ve sarayın kapılarını aştı. Kalabalık grup, Irak devlet başkanları ve yabancı devlet adamlarının bir araya geldiği sarayın salonlarına ve koridorlarına akın etti.
Güvenlik güçleri ve sağlık yetkilileri çıkan çatışmalarda en az on kişinin hayatını kaybettiğini, 19 kişinin de yaralandığını belirtti.
"Sadr açlık grevine gidiyor"
Irak resmi haber ajansı INA ve devlet televizyonu, bugün geç saatlerde, Mukteda El-Sadr'ın şiddet ve silah kullanımı durana kadar açlık grevi yapacağı haberini paylaştı.
Sadr'ın ofisindense bir açıklama gelmedi.
Irak genelinde sokağa çıkma yasağı
Olayların ardından Irak genelinde akşam saat 7'den itibaren sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Irak'ın geçici başbakanı yaşanan olayların ardından kabine oturumlarını askıya aldı.
Irak ordusu Sadr'ın destekçilerine Yeşil Bölge'den çekilmeleri ve çatışmaların engellenmesi için itidalli davranmaları çağrısında bulundu.
Geçici başbakan Mustafa El Kadimi de Sadr'ın destekçilerine hükümet kurumlarından çekilmeleri çağrısında bulunmasını istedi.
Irak'taki BM misyonundan yapılan açıklamada, bugünkü protestoların tehlikeli bir tırmanmaya işaret ettiği vurgulandı ve "durdurulamaz olaylar zincirine yol açabilecek hareketlerden kaçınmaları" çağrısında bulunuldu.
Sadr'a yakın grup ve Haşdi Şabi çatıştı
Gece saatlerinde ise Sadr'a yakın milis grubu Yeşil Bölge içinde Haşdi Şabi olarak da bilinen Halk Seferberlik Güçleri ile çatıştı. İki güvenlik yetkilisine göre çatışmada en az bir kadın yaralandı.
Halk Seferberlik Güçleri, yaptırım listesinde bulunan paramiliter gruplardan oluşan bir çatı örgüt. Bu grupların en güçlüsü İran'ın desteklediği siyasi blokta yer alan Sadr'ın rakipleriye bağlantılı.
Irak'ın güney vilayetlerinde Şii nüfusun yoğun olarak yaşadığı bölgelerde de protestolar patlak verdi. Sadr'ın destekçileri petrol açısından zengin olan Basra kentindeki gösterilerde lastik yakarak yolları kapadı.
Sadr'ın destekçileri haftalardır başkent Bağdat’ta hükümet binalarının ve büyükelçiliklerin bulunduğu sıkı güvenlik önlemleriyle korunan Yeşil Bölge’de oturma eylemi yapıyordu.
Beyaz Saray: "Çatışma değil diyalog zamanı"
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi sözcüsü John Kirby Irak'tan gelen haberlerin rahatsız edici olduğunu söyledi.
John Kirby "Zaman çatışma değil diyalog zamanı" dedi.
Beyaz Saray yetkilisi, Irak'taki ABD Büyükelçiliği'nin şu aşamada tahliye edilmesine gerek olmadığını da belirtti.
Mukteda El Sadr daha önce de siyasetten ya da hükümetten çekildiğini ve kendisine bağlı milislerin lağvedildiğini açıklamıştı; ancak Şii lider ülkede devlet kurumları üzerinde güçlü denetime sahip ve kendisine bağlı paramiliter grubun da binlerce üyesi bulunuyor.
Mukteda El Sadr neden siyasetten çekildiğini açıkladı?
Olaylar öncesinde Şii din adamı Sadr siyasetten çekildiğini açıklamıştı. Twitter’dan yazılı bir açıklama paylaşan Sadr, reform çağrılarını yerine getirmedikleri gerekçesiyle Şii siyasi liderleri eleştirerek, “Nihai olarak çekildiğimi açıklıyorum” demişti.
Sadr, ofislerin kapatılması konusunda ayrıntı vermedi; ancak kültürel ve dini kurumların açık kalmaya devam edeceğini belirtti.
Sadr daha önce de yaptığı benzer açıklamaların ardından siyasi faaliyetlerine yeniden başlamıştı. Ancak Irak’ta şu anda yaşanan siyasi tıkanıklığın önceki sorunlara kıyasla çözümünün daha zor olduğu ifade ediliyor.
Sadr'ın açıklamasının arkasında yatan asıl sebebin, Şiiler'in ruhani lideri Ayetullah Kadim El Hairi'nin görevden ayrılmış olmasının olabileceği belirtiliyor.
Şii ruhani lider Pazar günü beklenmedik şekilde sağlık sorunları sebebiyle dini otorite olarak görevden ayrılacağını açıklayarak destekçilerine Irak'ın Şiiler için kutsal olan Necef kentindeki Şii merkezi yerine, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e bağlı kalmaları çağrısında bulunmuştu. Bu adımın Şii lider Sadr'a bir darbe olduğu ifade ediliyor.
İran'ın kutsal kenti Kum'da yaşayan El Hairi, Sadr'ı Irak'taki temsilcisi atayarak ona bir meşruiyet kazandırmış; ancak Şin din adamıyla kısa bir süre sonra ilişkisini kesmişti.
El Hairi'nin destekçilerine Hamaney'e bağlı kalmaları çağrısında bulunarak Sadr için bir meşruiyet krizine yol açtığı yorumu yapılıyor.
Şii lider Sadr ise paylaştığı mesajda El Hairi'nin görevden ayrılmasının kendi iradesiyle olmadığını savundu.
Sadr ve Şii rakipleri arasındaki anlaşmazlık hükümet krizine yol açmıştı
Irak'ta Sadr ve Şii rakipleri arasında yaşanan anlaşmazlık, Irak’ın uzun süre hükümetsiz kalmasına yol açtı.
Sadr’ın partisi Ekim ayında yapılan seçimlerde birinci parti olmuştu. Ancak Şii lider Sadr, Haziran ayında İran’a yakın güçlü Şii rakipleri hükümete dahil etme tehdidinde bulunmuş, hükümeti kendi istediği şekilde kuramayınca, milletvekillerini parlamentodan çekmişti.
Şii din adamının destekçileri, başkent Bağdat’ın merkezindeki hükümet bölgesini basmıştı. O zamandan bu yana parlamentoyu işgal eden Sadr’ın destekçileri, yeni cumhurbaşkanı ve başbakan seçilmesi sürecini durdurdu.
Sadr erken seçim yapılması ve parlamentonun fesh edilmesi konusunda ısrarlı. Şii lider, ABD’nin 2003’teki Irak işgalinden bu yana iktidarda olan hiçbir siyasetçinin görevde olmaması gerektiğini savunuyor.
Irak’ta şu anda Sadr’a yakın bir isim olan Mustafa El Kadimi geçici başbakanlık görevini yürütüyor.
Sadr’ın siyaseti bıraktığı açıklamasının ardından Şii din adamının destekçilerinin protestoları daha da tırmandırabileceği ve bu durumun Irak’ı daha da istikrarsızlaştırabileceği endişesi var.
Siyasi partilerin iktidar ve zengin petrol yatakları konusunda mücadeleye giriştiği Irak, 2017’de IŞİD’in yenilgiye uğratılmasından bu yana toparlanmaya çalışıyor.
