İran’ın 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmaya uyup uymadığını denetleyen BM Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi (IAEA), İran’ın uluslararası denetçilerin “aktif nükleer tesislerine” girmesine hala izin verdiğini kaydetti.
İran, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ve Almanya ile imzaladığı nükleer anlaşmanın getirdiği kısıtlamalara artık bağlı kalmayacağını açıklamıştı.
IAEA Genel Başkanı Rafael Grossi, Tahran’ın 5 Ocak’ta yaptığı anlaşmayauymayacağı açıklamasından bu yana nükleer anlaşmaya yönelik ihlallerini arttırmadığını bildirdi.
Grossi IAEA yönetim kurulu üyelerine yaptığı açıklamada, İran’ın anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerinde ya da IAEA’nın doğrulama ya da gözlem faaliyetlerine ilişkin işbirliği düzeyinde bir değişiklik olmadığını bildirdi.
İran geçtiğimiz aylarda anlaşmanın tüm ana maddelerini ihlal ederek depoladığı zenginleştirilmiş uranyum miktarını arttırmış, ağır su limitlerini aşmış ve uranyum zenginleştirme oranını da arttırmıştı.
IAEA geçen hafta üye ülkeler için hazırladığı bir raporda denetçilerinin İran’ın Kasım ayından bu yana zenginleştirilmiş uranyum stoğunu üç katına çıkardığını tespit ettiklerini bildirmişti.
İran’ın 1,1 ton az zenginleştirilmiş uranyum ile nükleer silah üretimine yaklaşabileceği değerlendiriliyor. Nükleer anlaşma öncesinde 2013 yılında İran’ın elindeki zenginleştirilmiş uranyum stoğu 7,72 tondu. Bu rakamlara göre nükleer silah üretme kapasitesine sahip olabileceği düşünülen İran ise böyle bir amacı olmadığını ve bu kapasitesini iç pazara yönelik enerji üretimi için kullanmak istediğini savunuyor.
İran ile ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, Çin ve Rusya tarafından imzalanan anlaşma İran’ın yalnızca 202,8 kilogram hafif düzeyde zenginleştirilmiş uranyum depolamasına müsade ediyor.
“İran tam işbirliğini azalttı”
IAEA, İran’ın nükleer faaliyetleriyle ilgili yayınladığı düzenli raporlara ek olarak geçen hafta yayınladığı olağanüstü raporda İran’ın kurumla tam işbirliğini azalttığını kaydetmişti.
Raporda İran içindeki üç lokasyonda Tahran tarafından uluslararası gözlemcilere beyan edilmeyen nükleer malzemelerin tutuluyor olabileceği ya da nükleer faaliyetlerin yürütülüyor olabileceği kaygısı dile getirilmişti.
Bu tesislerin 2000’lerin başında yani anlaşma yapılmadan önceki dönemde aktif olduğu biliniyor. İran rapora karşılık olarak IAEA’nın bu tesisleri denetleme hakkına yasal olarak sahip olmadığını bildirmişti.
Grossi, raporun ardından İran’a derhal kurumla işbirliği yapması ve denetçilerinin bu lokasyonlara girmesine izin vermesi çağrısında bulunmuştu.
