Zenginleştirilmiş uranyumla ilgili görüşmeler iki ana konu üzerinde gerçekleştirildi. Birincisi uranyum hekzaflorür (UF6) ve uranyum dioksit (UO2).
Uranyum hekzaflorür (UF6) son derece zehirli bir bileşik olup, suyla temas ettiği takdirde en sert metalleri bile “yiyebilen” bir reaksiyon gösteriyor. Kolay bir gaz haline de dönüştürülebilen UF6, katı ve sıvı halde de bulunabiliyor. Gaz haldeki UF6, santrifüje sokulup zenginleştirilerek silah olarak kullanılacak saflığa eriştirilebiliyor. Diğer formlarda santrifüje konması halinde ise, UF6’nın santrifüjde bulunan minik silindir deliklerini tıkaması söz konusu.
Seramik kaplamalarda da kullanılabilen uranyum dioksit (UO2) ise, daha az tehlikeli olan siyah kristal bir toz.
Her iki madde de, nükleer reaktörde yakıt üretimi için kullanılabiliyor. Ancak, sadece UF6’nın gaz formu silah olarak kullanılacak saflığa eriştirilebiliyor.
Anlaşmadan Sonra İran’ın Elinde Kalanlar ne?
İran, nükleer reaktörleri için yakıt üretebilme kabiliyetini koruyacak. Ancak İran, nükleer silah yapımı için uygun olan uranyum zenginleştirme kapasitesini kaybedecek.
Ancak Tahran’ın, yüzde yirmi olduğu tahmin edilen bir oranda uranyumu zenginleştirebildiği tahmin ediliyor. Bu oran da aslında nükleer bir silah yapmak için yeterli. Ancak silahın ağırlığı, nükleer patlamadaki etki oranıyla ters orantılı. Diğer bir deyişle, yüzde 20 derecesinde saflığa ulaştırılmış uranyum yüklü bir bombanın yeterince etkili olabilmesi için çok büyük olması gerekiyor.
Anlaşmaya göre, İran’ın yüzde 20 zenginleştirilmiş uranyum stoklarının yarısı yüzde 5 saflık düzeyine düşürülürken, diğer yarısı da uranyum dioksite dönüştürülerek İran’ın nükleer reaktörleri için yakıt üretebilmesi sağlanacak. Yüzde 5 saflığa indirgenmiş uranyum stoğu da, gaz hali olan UF6’dan katı form olan UO2’ye dönüştürülecek. Bu stoğun tekrar gaz haline dönüştürülmesine izin verilmeyecek.
İran toplamda 19 bin olan santrifüj sayısının üçte birini elinde tutabilecek. Önümüzdeki 15 yıl boyunca, kalan santrifüjleri sadece uranyumu yüzde 5 seviyesine kadar zenginleştirmek için kullanabilecek. Bu sayede İran, nükleer reaktörleri için yeterli yakıtı üretebilecekken, Tahran hükümetinin nükleer silah yapmasının önüne geçilecek.
Yeni üretilmiş olan zenginleştirilmiş uranyum, UO2’ye dönüştürülecek. Katı bir forma sahip olan uranyum dioksit, santrifüjün silindirlerinin deliklerini tıkayarak daha fazla zenginleştirilemez.
Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, İran’ın 8 bin 714,9 kilo, diğer bir deyişle 9 tona kadar yüzde 5 oranında zenginleştirilmiş uranyum gazının bulunduğunu ve buna ek olarakta 151 kilo yüzde beş oranında zenginleştirilmiş uranyum oksitinin bulunduğunu tahmin ediyor.
İran’ın Nükleer Programının Geleceği ne?
Nükleer anlaşma, Tahran’ın uranyum zenginleştirme çabalarına devam etmesine veya yeni bir tesis inşa ederek uranyumu gaz formuna dönüştürmesine izin vermiyor.
Önümüzdeki altı ay süresince, uranyum hiçbir halükarda yüzde 5’ten fazla zenginleştirilmeyecek. Bununla birlikte gaz formunda bulunan uranyum da tekrar katı forma dönüştürülecek.
