NEW YORK —
Dünyanın dört bir yanına yayılmış olan Romanlar, belki de en az anlaşılan etnik gruplardan biri. Roman nüfusunun 12 milyon olduğu tahmin ediliyor. Pek çok yerde olduğu gibi New York’ta da Roman kültürünün izlerine rastlamak mümkün.
Üç hafta süreli New York Roman Festivali’nin kalbi sayılan Drom gece kulübünden Roman ezgileri yükseliyor.
Festival, bin yıl önce Hindistan’dan kuzeye göç eden, güney ve doğu Avrupa’ya, Balkanlara ve Rusya’ya yerleşen Romanların müziğini ve kültürünü öne çıkarıyor.
Yapımcı Mehmet Dede, festivalin, kendisi gibi ‘yüreği çingene’ olanlara hitap ettiğini söylüyor.
Mehmet Dede: “New York’ta hepimizin biraz çingene olduğunu düşünüyorum.”
New York, Romanlar dahil tüm göçmen kültürlerinin yeniden şekillendiği bir kent. Romanlar da yerleştikleri topraklardan etkileniyor.
New York Gypsy All Stars grubundan İsmail Lumanovski, kendisini kültür elçisi olarak tanımlıyor.
İsmail Lumanovsky: “Roman müziği yaparak New Yorklulara müziğe son derece özgür bakma ve duygularını anında ifade etme fırsatını veriyorum.”
Roman ruhu New York’taki müzik dünyasına uyum sağlamışa benziyor.
“Roman müziğinin başka türlerde olmayan bir enerjisi var. Bu yüzden Roman müziğini çok seviyorum.”
“Avrupa’nın blues müziği gibi.”
“Romanlar müziği hissediyor, severek çalıyor.”
Petra Gelbart, Roman dili, dansı ve müziklerini başka kültürlere tanıtıyor.
Gelbart aynı zamanda bazı yanlış yargıları da düzeltiyor.
New York Üniversitesinden Petra Gelbart: “Bizler göçebe değiliz, yüzlerce yıldır yerleşik bir düzen sürdürüyor, ya da yerleşmeye ve iş bulmaya çalışıyoruz.”
İkinci Dünya Savaşı’nda yarım milyon Roman, Naziler tarafından öldürüldü. Batı ve güney Avrupa’da Roman karşıtı şiddet eylemleri artış gösteriyor. Amerika’da bile Romanlar, önyargılardan korkuyor. Gelbart bu konuda bir örnek veriyor:
Petra Gelbart : “Annem çalıştığı bankada kimseye Çingene olduğunu söylemedi çünkü birisi birşey kaybettiğinde hırsızlıkla ilk suçlananın kendisi olacağını düşünüyordu.”
Dansçı Piroşka Racz gibi birçok New Yorklu Roman, falcılık gibi Roman kültürüne ait gelenekleri sürdürmekten gurur duyuyor.
Racz, küreselleşmeye rağmen Romanların hep varolacağını söylüyor: “Yüzyılların acılarının bizleri değiştirmesine izin vermedik. Hep aynı kaldık. Cömertlik, aile bağları, müzik ve sanat gibi önemli değerleri canlı tutmaya çalışıyoruz.”
Müziği, dansları ve hatta modası giderek daha da popüler hale gelen Romanlar New York’un önemli bir parçası olmaya devam edecek.
Üç hafta süreli New York Roman Festivali’nin kalbi sayılan Drom gece kulübünden Roman ezgileri yükseliyor.
Festival, bin yıl önce Hindistan’dan kuzeye göç eden, güney ve doğu Avrupa’ya, Balkanlara ve Rusya’ya yerleşen Romanların müziğini ve kültürünü öne çıkarıyor.
Yapımcı Mehmet Dede, festivalin, kendisi gibi ‘yüreği çingene’ olanlara hitap ettiğini söylüyor.
Mehmet Dede: “New York’ta hepimizin biraz çingene olduğunu düşünüyorum.”
New York, Romanlar dahil tüm göçmen kültürlerinin yeniden şekillendiği bir kent. Romanlar da yerleştikleri topraklardan etkileniyor.
New York Gypsy All Stars grubundan İsmail Lumanovski, kendisini kültür elçisi olarak tanımlıyor.
İsmail Lumanovsky: “Roman müziği yaparak New Yorklulara müziğe son derece özgür bakma ve duygularını anında ifade etme fırsatını veriyorum.”
Roman ruhu New York’taki müzik dünyasına uyum sağlamışa benziyor.
“Roman müziğinin başka türlerde olmayan bir enerjisi var. Bu yüzden Roman müziğini çok seviyorum.”
“Avrupa’nın blues müziği gibi.”
“Romanlar müziği hissediyor, severek çalıyor.”
Petra Gelbart, Roman dili, dansı ve müziklerini başka kültürlere tanıtıyor.
Gelbart aynı zamanda bazı yanlış yargıları da düzeltiyor.
New York Üniversitesinden Petra Gelbart: “Bizler göçebe değiliz, yüzlerce yıldır yerleşik bir düzen sürdürüyor, ya da yerleşmeye ve iş bulmaya çalışıyoruz.”
İkinci Dünya Savaşı’nda yarım milyon Roman, Naziler tarafından öldürüldü. Batı ve güney Avrupa’da Roman karşıtı şiddet eylemleri artış gösteriyor. Amerika’da bile Romanlar, önyargılardan korkuyor. Gelbart bu konuda bir örnek veriyor:
Petra Gelbart : “Annem çalıştığı bankada kimseye Çingene olduğunu söylemedi çünkü birisi birşey kaybettiğinde hırsızlıkla ilk suçlananın kendisi olacağını düşünüyordu.”
Dansçı Piroşka Racz gibi birçok New Yorklu Roman, falcılık gibi Roman kültürüne ait gelenekleri sürdürmekten gurur duyuyor.
Racz, küreselleşmeye rağmen Romanların hep varolacağını söylüyor: “Yüzyılların acılarının bizleri değiştirmesine izin vermedik. Hep aynı kaldık. Cömertlik, aile bağları, müzik ve sanat gibi önemli değerleri canlı tutmaya çalışıyoruz.”
Müziği, dansları ve hatta modası giderek daha da popüler hale gelen Romanlar New York’un önemli bir parçası olmaya devam edecek.
