İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) tarafından yapılan açıklamada Türkiye’nin yeni gelen Suriyeli sığınmacıları kayıt altına almayı durdurduğu belirtildi. Açıklamada bu kararın, hukuksuz sınır dışı etme, Suriye’ye zorla geri gönderme ile sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlandırmama gibi sonuçlar doğurduğu belirtildi.
Amerika merkezli İnsan Hakları izleme Örgüt (HRW), Hatay, Gaziantep ve İstanbul’da geçici koruma için kayıt başvurusu yapan 32 Suriyeli ile görüştü. Görüşme, Mayıs ayı ortalarında, Hatay’da gerçekleşti. HRW’nin açıklamasında yer alan bilgilere göre Suriyeliler, geçici koruma kimlik belgeleri olmadığı için polisin kendilerini 20 kişilik gruplar halinde sınır dışı ettiğini, hastanelerin ve okulların da kimlik belgesi olmadan kabul etmediklerini aktardı. HRW yetkilileri araştırmaların ardından konuya ilişkin bir açıklama yaptı.
Bazı Suriyelilerin kendilerinin veya yakınlarına acil tıbbi yardım alabilmek için geri döndüklerini söylediklerini aktaran HRW yetkilileri; “Başkaları da aile üyelerinden sadece bir kısmı kayıt olabildiği için Suriye’ye geri dönmeye karar verdiklerini aktardı. Hepsi de sürekli olarak gözaltına alınma ve sınır dışı edilme korkusuyla yaşadıklarını ve polise yakalanmamak için hareketlerini çok kısıtladıklarını söylediler’’ şeklinde açıklama yaptı.
HRW, Türkiye’nin yeni gelen Suriyeli mültecileri, İstanbul’da ve Adana, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kilis, Mardin, Mersin, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde, az sayıdaki birkaç istisna dışında, kayıt altına almayı durdurduğunu ileri sürdü. Bu kararın hukuksuz sınır dışı etme, zorla geri döndürme ile sağlık ve eğitim hizmetlerinden yararlandırmama gibi sonuçlar doğurduğuna dikkat çekilen açıklamada,HRW’nin İnsan Hakları İzleme Örgütü Mülteci Hakları Programı Direktör Yardımcısı Gerry Simpson görüşlerine de yer verildi. Simpson, “AB Türkiye’nin sığınmacıları Avrupa’ya ulaşmaktan caydırmasına destek verirken, Suriye’den kaçan insanları engellemek ve onları bundan vazgeçirmek için Türkiye’nin attığı son adımları görmezden geliyor. Oysa sınır muhafızlarını atlatarak Türkiye’ye girmeyi bir şekilde başarmış Suriyelileri hukuki bir arafta yaşamak zorunda bırakmak, onları yeraltına, oradan da AB’ye doğru yola devam etmeye sürükleme riskini doğurmaktan başka bir işe yaramaz” dedi
Açıklamada, Avrupa Komisyonu’nun, 2016 Mart’ında imzalanan ve Türkiye’deki mültecilerin desteklenmesini içeren göç anlaşması kapsamında, ikinci 3 Milyar euroluk yardım dilimine onay verdiği hatırlatılarak, ’’Avrupa kurumlarının ve hükümetlerinin hem söz konusu kayıtları durdurma hem de Türkiye’nin mültecilere yönelik diğer kötü muamele uygulamaları ile ilgili olarak kamuoyu önünde sessiz kalmaları, asıl kaygılarının sığınmacıların ve göçmenlerin Türkiye’den AB’ye gelmelerinin engellenmesi olduğu izlenimini doğurdu’’ denildi.
Kayıt işlemlerinin durdurulmasının, Türkiye’nin yeni sığınmacıları korumadan yararlandırmamak için giriştiği çabaların son örneği olduğu savunulan açıklamada, Türkiye son üç yılda Suriye sınırını kapatırken, sınır muhafızlarının geçmeye çalışan Suriyelileri sorgusuz sualsiz, kitlesel olarak geri itmeyi, öldürmeyi ve yaralamayı sürdürdüğü iddia edildi.
Açıklamada Türkiye’nin uluslararası hukukunun geri göndermeme kuralına uymakla yükümlü olduğu hatırlatılarak şöyle denildi; ’’Bu kural insanların gerçek bir zulüm, işkence veya kötü muamele görme riskiyle veya hayatına yönelik bir tehditle karşı karşıya kalacakları yerlere, her ne şekilde olursa olsun, geri gönderilmesini yasaklıyor. İltica taleplerinin adil bir süreç içerisinde karara bağlanmasına ve zarar görmekten korktukları yerlere sorgusuz sualsiz geri gönderilmemeye hakkı olan sığınmacılar da bu kuralın kapsamındadır. Türkiye insanlara hukuki statü vermeyerek ya da temel hizmetlere erişimlerini engelleyerek, onları zarar görme riskleri bulunan yerlere geri dönmeye zorlayamaz.’’
HRW, Türkiye’nin Suriye’ye dönmek için isim yazdıran kayıtsız Suriyelilerin geri dönme kararını gönüllü olarak mı aldıklarını, yoksa buna fiilen zorlandıklarını mı tespit edebilecek bağımsız bir izlemeye izin vermediğini de savundu. Türkiye’nin kayıtlı bazı Suriyelilerin geri dönme kararlarının izlenmesine izin verdiği de açıklamada yer aldı.
Açıklamada HRW, Avrupa Komisyonu ve Türkiye’de elçiliği olan AB üyesi devletlerin, Suriyelileri kaydetmesi ve koruması için Türkiye’ye destek olması tavsiye edilirken, mültecilerle çalışan yardım kuruluşlarına, kayıtsızlar da dahil olmak üzere, tüm Suriyelilere özgürce yardıma izin vermesi için Türkiye’ye baskı yapması çağrısı yaptı. HRW, Göç İdaresi Yetkililerinin bu iddiaları reddettiğine dikkat çekti. Türkiye 28 Haziran 2018 itibariyle, 3 milyon 562 bin 523 kişiyi kayıt altına aldığını açıkladı.
Amerika’nın Sesi HRW’nin bu iddialarını, İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne sordu.Genel Müdürlük yetkilileri iddiaların doğru olmadığını söyledi.
