Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) yönelik sert ekonomik yaptırımların uygulanabileceği açıklamasına karşın hükümetin ekonomi yönetiminden ticaret hacmi hatırlatması yapıldı ve alternatif sınır kapısı önerisi geldi.
Muhalefet partileri CHP ve MHP, bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve hükümeti, IKBY’ye ekonomik yaptırımlar uygulamaya sokulmadığı için eleştirdi. Buna karşılık Hükümetin ekonomiyle ilgili isimlerinden IKBY’yle ekonomik ilişkiler önemine dair açıklamalar yapıldı.
Erdoğan, “Siyasi olarak, ekonomik olarak, ticari olarak, güvenlik noktasında bütün adımları atıyoruz, atacağız. Silopi'de boşuna silahlı kuvvetler orada gerekli adımları atmadı. Taviz yok. Sınırlardan şu anda sadece Irak tarafına geçişe müsaade var, bu hafta içinde diğer tedbirleri de açıklayacağız. O adımlar da atılacak. Giriş-çıkış kapatılacak. Bundan sonra Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi bakalım petrolünü nereye akıtacak ya da satacak? Vana bizde. Kapattığımız anda o iş de bitti” demişti. Ancak ekonomik yaptırımlara ilişkin olarak hükümet cephesinden farklı açıklamalar gelmesi ise dikkat çekti.
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, bugünkü Hürriyet Gazetesi’ne yaptığı açıklamada, Rusya’nın Türkiye’ye uçak krizinin ardından ekonomik yaptırımlar uyguladığını anımsatarak, “Rusya ilk ticarete dokundu, bize ders vermeye çalıştı. Rusya gibi yapamayız” ifadesini kullandı. Bu noktada İsrail–Türkiye arasında diplomatik ve siyasi gerginlik yaşandığı dönemde dahi ekonomik ilişkilere aynen devam edildiğini de söyleyen Zeybekci, Habur Sınır Kapısı’nın kapanmasından ticaretin olumsuz etkileneceğini de dile getirdi.Zeybekci’nin özellikle “Ekonomi Bakanlığı ‘duygusuz, kapitalist bakanlık’ olarak algılanabiliyor. Ama Ekonomi Bakanlığı olarak bizim görüşümüz sadece ve sadece Türkiye’nin menfaati. Ekonomik ambargo tehlikeli bir söylem. Diyebilirsiniz ki, ‘Musul-Kerkük kutsal davamız, sen hala ticaret’ diyorsun. Ama benim işim ticaret. 8-9 milyar dolarlık bir ticaretten, Türkiye’nin menfaatinden bahsediyoruz” görüşünü aktardı.
Ekonomi Bakanı’nın, Habur’un açık kalması gerektiği yönündeki sözleri ise muhalefet partileri ve kamuoyunda tepki çekti. Bunun üzerine Zeybekci, bugün gazetecilere “IKBY’ye ambargo hiç uygulanmayacak” demediğini belirterek, kendi sözlerine açıklık getirdi. Zeybekci, “Ambargo, ekonomik yaptırımlar çok ciddi şeylerdir. Bunlarla ilgili sayın cumhurbaşkanımız ve başbakanımızın söylediği sözler hepimiz için bağlayıcıdır ve bize uyulması gereken talimatlardır. Ama şu ana kadar Türkiye’nin bu yönde alınmış bir kararı yok. Böyle bir karar alınırsa da zaten itiraz bir şey yoktur. Bekara boşanmak kolaydır derler. Türkiye burada en büyük menfaati olan ülke. Dışarıdaki toplulukların Irak ile söylemleri bizim için biraz daha farklı” diye konuştu.
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci ise, Erdoğan’ın sınırda tek taraflı geçiş olacağı veya Habur’un kapatılmasına ilişkin sözlerine karşın referandum gününden bugüne halen kapıyı çift taraflı açık tuttuklarını söyleyen isimdi. Tüfenkci, bugün de Türkiye’nin Habur Sınır Kapısı yerine alternatif geçiş noktası arayışı olduğunu açıkladı.
Bakan Tüfenkci, A Haber canlı yayınında, “Şu anda Habur sınır kapımız açık durumda ancak araç sayısı giriş çıkışında bir düşüş olduğunu görüyoruz. Kontroller de sıklaştırıldı. Habur’un şu anda açık olması sürekli açık tutulacağı anlamına gelmez. Habur sınır kapısı kapatılması gibi şoklara karşı, alternatif güzergahlar yok değil. Mesela, Gürbulak-Bazargan-Gara hudut kapısı İran üzerinden, yine Kapıköy-Razi Sınır Kapısı oradan çıkışlar yapılabilir. Yine maliyeti daha düşük olan Sero-Gara hudut kapımız var. Ayrıca Mersin-İskenderun-Hayfa Ro-Ro hattı üzeninde çalışmalar var. Yine Mersin-İskenderun veya bir başka limanımızdan Süveyş Kanalı-Kızıldeniz-Basra Körfezi rotasıyla Irak’a konteyner taşımacılığı da yapılabilir. Yine orta vadede Habur’a yeni alternatif kapı için çalışma yapıyoruz. İhracatın dörtte biri Kuzey Irak’a yapılmakta. Nusaybin - Ovaköy, Habur’a alternatif olacak” dedi.
Bu arada Erdoğan’ın söz ettiği vana kapatma meselesinde hükümetteki yetkili isim ve aynı zamanda damadı olan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın ise, konuya ilişkin sessizliğini koruduğu gözlemleniyor.
CHP: “Hükümete ciddiyet tavsiye ediyoruz”
Hükümet cephesinden dikkat çekici ekonomik yaptırımlarla ilgili açıklamalara karşılık muhalefet partileri CHP ve MHP ise, sert tepki gösterdi.
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Bülent Tezcan, öncelikle Erdoğan’ın Barzani ile ikili ilişkisine dayalı açıklamasını eleştirdi. Tezcan, “Sayın Erdoğan çıktı, 'Barzani'nin bu noktaya geleceğini tahmin etmiyorduk yanılmışız' dedi. Bu kaçıncı yanılma Sayın Erdoğan? FETÖ’de, Esad’ta, PKK’da yanıldınız. Barzani'de yanıldınız. Halen görevdesiniz ve herkes gözünüzün içine bakıyor. Tek başınıza devleti yönetiyor, milletin kaderi ile oynuyorsunuz. Böyle bir şey olmaz” ifadelerini kullandı.
IKBY’ye henüz herhangi bir ekonomik yaptırım uygulanmadığını da kaydeden Tezcan, “Kuzey Irak konusunda hükümete önce ciddiyet tavsiye ediyoruz. Bir taraftan vanayı keseceğim diyeceksin öbür taraftan bakan ekonomik ambargo olmaz diyecek. Önce ciddiyet hükümet ciddi olacak” diye konuştu.
MHP: “Barzani’nin değirmenine adeta su taşındı”
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli de, yaptığı yazılı açıklamayla Türkiye’deki yetkililerce çelişkili açıklamalar yapıldığına işaret etti. Bahçeli, “Barzani ısrarla ateşle oynamış, elbette yanmayı da göze almıştır. Tek taraflı, hukuksuz, gayri meşru ve yok hükmünde olan 25 Eylül korsan referandumunun vahim sonuçları pek yakında görülecektir. Irak'ın kuzeyinde ilan edilecek bağımsız terör devlet yapılanması ülkemiz ve bölgemizin dengelerini tamamen bozma riski taşımaktadır. Göstermelik, sanal ve sahte diklenmeler doğal olarak bir işe yaramamış, Barzani’yi durduramamıştır. Türkiye'nin askeri, ekonomik, siyasi ve diplomatik caydırıcılık vasıflarını kullanma ihtimal ve ilanının dikkate alınmaması bir diğer ağır sorundur. Devlet yönetiminden yapılan kafa karıştırıcı ve çelişkili açıklamalar Barzani'nin değirmenine adeta su taşımış, elini güçlendirmiş, manevra alanını genişletmiştir. Ekonomik yaptırımlardan askeri müdahale seçeneklerine kadar her ihtimalin masada olduğunun söylenmesi şu ana kadar somut bir mücadele şuuruna maalesef dönüşmemiştir” dedi.
Erbil’e uçuşlar durduruluyor
Ayrıca Irak Merkezi Hükümeti’nin, IKBY’ye yönelik hava trafiğini kapattığını açıklamasının ardından Türkiye’nin Erbil Başkonsolosluğu’ndan yazılı açıklama geldi. Türkiye’nin Erbil Başkonsolosluğu’nun açıklamasında, Irak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün IKBY’ye yapılan uçuşlarla ilgili kararına atıfta bulunuldu. Açıklamada, “THY, Atlas Global ve Pegasus tarafından Türkiye'den Erbil ve Süleymaniyeye yapılmakta olan karşılıklı seferlerin Cuma günü saat 18.00 den itibaren gerçekleştirilmesi mümkün olamayacak” denildi.
Türk Dışişleri seyahat uyarısını yeniledi
Türk Dışişleri Bakanlığı, Erbil'e uçuşlarla ilgili alınan karar nedeniyle saat 20.00'de Irak'a yönelik seyahat uyarısını yenilediğini duyurdu. Duyuruda, "IKBY’de düzenlenen referandumun neden olması muhtemel güvenlik risklerine karşı Dohuk, Erbil ve Süleymaniye’ye seyahat etmeyi planlayan veya bu vilayetlerdeki vatandaşlara yönelik olarak 25 Eylül 2017 tarihinde yayınlanan seyahat uyarısı"nın yenilendiği belirtildi. Irak hükümetinin, IKBY’den, kontrolündeki tüm sınır kapılarını ve havalimanlarını merkezi hükümete teslim etmesini istediğine dikkat çekilerek vatandaşlardan mutlaka bakanlık ve temsilciliklerce yapılan açıklamaları takip etmeleri istendi.
IKBY’yle ticaret hacmi ne kadar?
Türkiye’de açık kaynaklarda doğrudan IKBY’yle yapılan ticari alışveriş konusunda net rakamlara erişilmesi güç görünüyor. Ancak 2016 yılı verileri itibariyle Irak, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı üçüncü ülke olarak kayıtlarda yer alıyor. Geçen yıl Irak’a 7 milyar 636 milyon 670 bin dolar ihracat yapıldığı görülüyor. Bu yıl Ocak-Temmuz döneminde ise 5 milyar 389 milyon 137 bin dolarlık ihracat gerçekleştirildiği duyuruluyor.
Irak ihracatının dörtte biri ise IKBY’ye yapılıyor.
