DİYARBAKIR- Anadolu’da yaşamış özellikle de Müslüman olmayan topluluklardan kalan tarihi eserler telefon uygulamasıyla gezilebiliyor. 2020 yılında başlatılan uygulamaya Diyarbakır'ı da eklemek için çalışma başlatıldı.
Hrant Dink Vakfı tarafından geliştirilen uygulamanın adı KarDes. Uygulama cep telefonlarında kullanılıyor. Uygulamaya ilk olarak İstanbul’daki 900’e yakın cami, kilise, sinagog, okul, mezarlık gibi yapıların hikayeleri eklendi.
Yapıların yerleri harita üzerinde gösterilirken, hikayeleri de sanatçılar tarafından seslendirildi. Vakfın internet sitesinde yer alan açıklamada uygulama, “toplumsal belleğe ışık tutarak İstanbul’un çoğulcu hikâyesinin anlatılmasına katkı sağlıyor” cümlesiyle tanıtıldı.
Uygulamaya ilk etapta İstanbul, Ankara, İzmir’deki kültürel varlıklar eklendi. Vakıf Yönetimi bu üç kentin ardından, Diyarbakır’ı da uygulamaya eklemek için çalışma başlattı. Diyarbakır’a gelen proje ekibi kentteki kurumlarla fikir alışverişinde bulundu.
Görüşmelerin ardından VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Proje Koordinatörü Adom Şaşkal, 2020 yılında başlatılan uygulamayla amacın “bu topraklarda yaşanmış ancak görünür olmayan hikayeleri görünür kılmak” olduğunu söyledi.
Çoğunlukla Müslüman olmayan toplulukların hikayelerini derlediklerini ifade eden Şaşkal, “Rumlar'ın, Ermeniler'in, Yahudiler'in, Süryaniler'in ve elbette ki orada yaşamış yerel halkın, yani Müslümanlar'ın anlatıları da yer alıyor. Bir zamanlar 'o mahallelerde kimler nasıl yaşamış, ne gibi hikayelere konu olmuşlar, hangi yapıları üretmişler, ne işlerle meşgul olmuşlar' gibi çok farklı hikayeleri konu edinmeye çalışıyoruz. Bunları muhafaza ederek kaydını alıp tanıtmaya çalışıyoruz” dedi.
“Çoğu eser artık sadece uygulamada var”
İnsan hikayelerini korumayı hedeflediklerini anlatan Şaşkal, “Kuru kuruya ansiklopedik metin olmasından ziyade insanların hem yürüyebildiği hem de o mekanla fizik olarak karşılaşabildiği, dokunabildiği bir ortam sağlayan bir uygulama” diye konuştu.
Proje Koordinatörü Adom Şaşkal, uygulamada yer alan eserlerin çoğunun artık olmadığına dikkat çekerek, “Gün yüzüne çıkarmak istediğimiz ve KarDes turlarında yer alan çoğu durak veya hikayesi bugün aslında yerinde olmayan yapılar. Birçok yerde o yapıya rastlayamıyorsunuz. Ama bir yandan da bu hikayeleri hem canlı tutmak, hafızayı tazelemek hem de insanlara ulaştırmak da bizi çok iyi hissettiriyor” diye konuştu.
“Kitaplarda bulduğumuz bazı mekanları gerçekte bulamadık”
Hem İngilizce hem de Türkçe olarak kullanıcılara sunulan bu uygulama şimdiye kadar yaklaşık 35 bin kişi tarafından indirildi.
Hrant Dink Vakfı’nın internet sitesinde yer alan bilgilere göre, hafıza turları farklı bölgelerin çok kültürlü geçmişlerini ortaya çıkarıyor.
VOA Türkçe’ye konuşan projenin Araştırma Koordinatörü Damla Barın, birçok eserin kaybolması nedeniyle hikayelerini tespit etmekte zorlandıklarını belirtti.
İzmir’deki çalışmalarından örnek veren Barın, “İzmir’in ilçelerini ve köylerini teker teker gezdik. Önceden kitaplardan elde ettiğimiz çeşitli kültürel miras yapılarının bir listesi vardı elimizde. O listeyle gezip o mekanların yerlerini bulmaya çalıştık. Bir kısmını bulduk, bir kısmını bulamadık” dedi.
Bulamadıkları yapıların hikayelerini uygulamaya eklediklerini de belirten Barın gelecek yılın tamamında Diyarbakır’da çalışacaklarını dile getirdi; “Türkiye'nin tamamını gezmek isteriz. Proje devam ettiği sürece diğer şehirleri de fırsat olursa eklemek istiyoruz” diye konuştu.
Forum