Dünyanın en büyük interaktif dijital ansiklopedisi Wikipedia, Anayasa Mahkemesi (AYM) kararı sonrası yerel mahkemenin de bugün olumlu karar almasının ardındanBilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun itirazda bulunmaması sonucu Türkiye'de gece 22.30'da erişime açıldı
Wikipedia Vakfı tüzel kişiliği adına yapılan bireysel başvuru üzerine Anayasa Mahkemesi 26 Aralık 2019’da, siteye erişim yasağını “ifade özgürlüğü ihlali” olarak değerlendirdi. Resmi prosedür uyarınca AYM’nin kararı aynı gün kamuoyuna açıklanmasına rağmen Wikipedia, Türkiye’de halen erişime açılmadı.
Yerel mahkeme ise, AYM’nin gerekçeli kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasını beklemeyi uygun gördüğü için süreç bugüne sarktı ve gerekçeli kararı, bugün Resmi Gazete’de yayımlandı. Bununla birlikte Wikipedia’nın tüm dillerdeki versiyonlarına Türkiye’den erişim sağlanmaya başlanması beklentisi ortaya çıktı.
Ancak Türkiye’deki yasal mevzuat uyarınca yerel mahkeme tarafından AYM’nin kararıyla ilgili karar alması gerekliydi. Söz konusu yerel mahkeme olan Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği ise, ise kararını mesai bitiminden hemen öncesinde açıkladı.
Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliği, www.wikipedia.org sitesine tümüyle erişimin sağlanmasına karar verdi. Bunun gereğini yerine getirmesi için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) karar örneğinin “Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) üzerinden derhal gönderilmesi” de kararlaştırıldı.
Ancak karar, mesai saati bitimine dakikalar kala verildiği için UYAP’a yüklenmesi ve BTK’ya iletilmesi sarktı. BTK’nın ise Wikipedia’nın erişimine açılması için talimat yazısı hazırlaması ve internet hizmeti sunmakta olan şirketlere yani Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne göndermesi gerekiyordu.
BTK, yargı kararı UYAP’a yüklendikten sonra talimat yazısını gönderdi ve saat 22.30 sonrasında Wikipedia, 2 yıl 9 aylık yasaklı döneminin ardından Türkiye’de yeniden erişilebilir oldu.
Bu aşamada BTK’nın, Wikipedia’nın lehine olumlu sonuçlanan yargı sürecine itirazı söz konusu değil.
Prof. Dr. Akdeniz: “Utanç verici bir süreç yaşandı”
İfade Özgürlüğü Derneği kurucusu ve Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz , Wikipedia’yla Türkiye’de yaşanan erişim engellemesini “Başından sonuna kadar utanç verici bir süreç” olarak değerlendirdi.
VOA Türkçe’ye son durumu yorumlayan Akdeniz, “Zaten asla engellenmemesi gereken bir platformdan bahsediyoruz. (2017’de yasaklama kararı alındığında) Başbakanlık’ın talebi ile hukuki süreç başladığından siyasi engelleme yapılmış oldu. Bu dosya iki buçuk sene Anayasa Mahkemesi’nin önünde bekledi. Bu da başka bir tartışma konusu. Zira Twitter için10 gün, YouTube için 45 gün içinde karar verilirken, Wikipedia için iki buçuk sene sürdü. Neden mi? Çünkü yargımız bağımsız değil, yargımız bağımsız olmadığı gibi Anayasa Mahkemesi de bağımsız değil. Dosyaya bakmaktan imtina ettiler. Peki neden şimdi? Çünkü Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) birkaç ay içinde karar verecekti. AİHM ile tüm yazışmalar tamamlanmıştı. Geçen Mayıs ayında öncelikli incelemeye alındı, Temmuz ayında Türkiye’den savunma istendi. Eğer AİHM kararı bu beklenseydi, iç hukuk yolu tamamlanmadığı için ağır şekilde eleştiri olacaktı. Bana kalırsa, bunu engellemeye çalıştılar” dedi.
Dolayısıyla tıpkı engelleme kararında olduğu gibi şimdi de siyasi şekilde yasağı kaldırma yönünde karar alındığını kaydeden Akdeniz, “Anayasa Mahkemesi’nin kararı sürpriz bir karar değil, oy çokluğu da şaşırtıcı değil. Demokratik toplumlarda bu tür platformların çalıştırılmasını sağlamak için beklenmemeli. Eğer iki buçuk yıl beklenmeyip hızla acilen açılma kararı verilseydi, bu demokratikleşme adımı olarak nitelenebilirdi. Ama çok gecikmiş bir karar geldi. Üstelik yarın örneğin Erzurum’da bir mahkemeye yapılan itiraz sonrası Wikipedia’nın yine kapatılmasını engelleyecek bir hukuki iyileşme de söz konusu değil. Bu sürecin bir kez daha yaşanmayacağının garantisi yok” tepkisini de paylaştı.
Wikipedia avukatı da AYM’nin iki buçuk yıl beklemesine tepkili
Türkiye’de Twitter’ın da avukatlığını üstlenmesiyle kamuoyunda tanınan avukat Gönenç Gürkaynak, Wikipedia’nın da avukatlığını yürüttüğünü ve bu nedenle bugüne değin yorum yapmadığını ancak bugün kendisini beyanatta bulunmak zorunda hissettiğini açıkladı.
Gürkaynak, Twitter aracılığıyla yaptığı açıklamasında, “Wikipedia avukatı olduğum için beyan vermeme hassasiyetime mola: Böyle bir konuda Anayasa Mahkemesi'ne gitmeme de AİHM'e gitmeme de gerek kalmamalıydı. O günlere daha hızlı ulaşacak yürütme ve yargı hassasiyetlerini edinmek için de, ülkemizde daha fazla ifade özgürlüğü lazımdır. Aralarında müvekkili şirketler YouTube ve Twitter'ın da olduğu farklı dosyalarda verilen yakın tarihli Anayasa Mahkemesi kararlarına rağmen Wikipedia için ancak 2,5 yıl sonra edinebildiğimiz bu kararın tamamı kutlama vesilesi değil. Verilen karşı oy yazısında, hukuk bulamadım” dedi.
AYM Türk halkı açısından hak ihlali oluştuğuna hükmetti
Bu arada AYM’nin gerekçeli kararında ise, Wikipedia’nın Türkiye’nin taleplerini önemli ölçüde yerine getirdiği “Wikipedia, subjektif bilgiler içerebileceğini, hatta sisteme veri girişinin herkese açık olması nedeniyle zaman zaman kötü niyetli girişimlere de maruz kalabildiğini belirtmekte; kullanıcılarını, sağladığı bilgilerin kesin ve değişmez doğrular olmayabileceği konusunda açıkça uyarmaktadır. Wikipedia, içeriğindeki maddelerin ancak uzun tartışmalar neticesinde ve zamanla tarafsız bir maddeye dönüştüğünü, bu sürecin aylar hatta bazen yıllar alabildiğini ifade etmektedir. Başvuru konusu olayda da erişimin engellenmesi kararının ardından bağımsız, gönüllü Wikipedia editörleri tarafından karara konu maddeler üzerinde kapsamlı değişiklikler yapılmış, maddeler daha tarafsız ve özenli bir üslupla yeniden kaleme alınmaya çalışılmış, güvenilirliği düşük bulunan ve doğrulanamayan bazı içerikler ve bu içeriklerin alıntılandığı kaynaklar çıkarılmıştır. Bu kapsamda Türkiye'nin radikal oluşumlara destek verdiğine ilişkin iddiaların önemli bir kısmı da silinmiştir” sözleriyle vurgulandı.
Wikipedia’ya erişim engeliyle Türk halkı açısından hak ihlali oluştuğunu da belirten AYM’nin kararında, “Wikipedia'ya erişimin Türkiye'den engellenmiş olması sadece içerik sağlayıcı konumunda olan başvurucunun bilgi ve fikirleri yayma hakkına müdahale oluşturmamış, aynı zamanda Türkiye'deki kullanıcıların bilgi ve fikirlere erişme hakkını da sınırlandırmıştır. Üstelik erişimin engellenmiş olması, karara konu içeriklerin Türkiye'deki Wikipedia kullanıcıları arasında değerlendirmeye açılmasına engel olmuş; aktif Wikipedia editörlerinin anılan içeriklere katkı sunma, bu içeriklerde düzenleme ve değişiklik yapabilme imkânlarını elinden almıştır” denildi.
