Pew Araştırma Merkezi’nin yeni açıklanan Küresel Eğilimler Anketi özellikle Irak savaşı sonrasında Müslüman ülkelerdeki Amerikan aleyhtarlığının önemli ölçüde arttığını gösteriyor.
20’den fazla ülke ile Filistin özerk bölgesinde yapılan araştırma Türkiye'de de düzenlendi. Pew Araştırma Merkezi, Küresel Eğilimler 2003 Anketi için Türkiye’de farklı zamanlarda iki ayrı anket düzenledi. Geçen yaz aylarında 1005 kişi üzerinde yapılan ilk ankette deneklere İslam, siyaset ve sosyal konularla ilgili sorular yöneltildi. İkinci anket ise Irak Savaşı sonrasında Mayıs ayının ilk haftasında yapıldı. Türkiye’de anketlere katılanların %83’ü ABD hakkında olumsuz görüş bildirirken, olumlu görüşe sahip olanların oranı %15’te kaldı. Anketi düzenleyen Pew Araştırma Merkezi’nin Araştırma Editörü Carroll Doherty, Türkiye’deki Amerikan aleyhtarlığının Irak savaşından kaynaklandığını söylüyor: "Elbette Irak savaşı bu olumsuz görüşleri güçlendirdi, ancak savaş öncesinde de Türkiye’de Amerikan aleyhtarı bir havanın olduğunu unutmamak gerekir. ABD’nin Türkiye’deki varlığı, askeri üsler Türkleri rahatsız ediyor."
Türkiye’deki ankete katılanlar ABD’nin terörle mücadele kampanyasına da destek vermiyor. Editör Carroll Doherty’e göre Türkler, bu kampanyayı ABD’nin tek yanlı dış politikasının bir parçası olarak görüyor: "Uzun yıllardır devam eden yakın Türk-Amerikan ilişkilerine rağmen Türk halkıyla ABD arasında büyük bir uçurum var. Türklerin bu konudaki görüşleri diğer Müslüman ülkelerdekinden farklı değil. Terörle mücadele konusunda Ürdün ve Pakistan’daki müslümanlara çok yakın görüşler taşıyor, ankete katılan Türkler."
Amerikan aleyhtarlığı dışında diğer müslüman ülkelerle Türkiye arasındaki benzerlikler çok da fazla değil. Özellikle de din ve siyaset konusunda Türkler’in farklı tutumları ön plana çıkıyor. Pew Araştırma Editörü Doherty, bu konudaki bu farklılığı şöyle açıklıyor: "Laiklik konusunda Türklerle diğer Müslümanlar arasında büyük farklılık var. Türkiye’de deneklerin %73’ü dinin devlet işlerinden ayrı olması gerektiğini söylüyor. Bu oran, diğer tüm Müslüman ülkelerdekinden çok daha yüksek. Hatta ABD’de bile dinle devlet işlerinin birbirinden ayrılması gerektiğini düşünenler Türkiye’deki kadar çok değil."
Küresel eğilimler anketinde, deneklere sorulan sorulardan biri de İslam’la demokrasinin birarada varolup-olamayacağı idi. Bu soruya Türk deneklerin verdiği cevabı yine editör Doherty aktarıyor: "Türkler siyasi hak ve özgürlükleri destekliyorlar, basın ve ifade özgürlüğü ve adil seçimlerden yanalar. Ancak bunun Türkiye’de bir türlü gerçekleşmediğini görüyorlar ve bu nedenle de hayal kırıklığına uğruyorlar."
Pew anketine göre, Türkiye’de ifade özgürlüğü olmadığını düşünenler %60, basın özgürlüğü olmadığını söyleyenler %58, adil bir seçim ve yargı sistemi olmadığını düşünler ise %61 oranında. Batı tarzı demokrasinin Türkiye’de işleyip-işlemeyeceği konusunda ise Türk denekler şüpheli görünüyor. Ankete katılanların yarısı batı tarzı demokrasinin işleyebileceğini söylüyor. Oysa Ürdün gibi demokrasi geleneğinin pek de yerleşik olmadığı bir ülkede bu oran %69. Pew Araştırma Merkezi Editörü Carroll Doherty’e göre Türkler'in bu konudaki olumsuz düşünceleri bugüne kadarki deneyimlerinden kaynaklanıyor: "Türklerin önceki yıllardan edindiği deneyim demokrasinin işleyip-işlemeyeceği konusundaki düşüncelerini olumsuz yönde etkiyor, onları biraz şüpheci hale getiriyor. Çünkü Türkiye’de demokrasinin tam olarak işlemediğini düşünüyorlar."
Türkiye’deki ankete katılanlar demokrasiden yana şüpheli göründükleri gibi, dünya liderlerine de güven duymuyorlar. Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirak, Almanya Başbakanı Gerhard Şröder, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gibi dünya liderlerinin isimlerinin bulunduğu listeden en güvenilir ad olarak Yaser Arafat ve Ürdün Kralı Abdullah ön plana çıkıyor. Terörist lider Usame Bin Ladin Türk denekler arasında diğer Müslüman ülkelere oranla daha az güven uyandırırken, Başkan Bush’un da izlediği politikalar ve Irak savaşı nedeniyle Türkler arasında güven telkin etmediği ortaya çıkıyor. Pew Araştırma Merkezi’nin anketine göre yakın ikili ilişkilere rağmen Türkler ABD’ye da çok fazla güven duymuyor. “ABD’nin ilerde ülkeniz açısından askeri bir tehdit oluşturabileceğinden kaygı duyuyor musunuz” şeklinde bir soruya yanıt veren Türklerin %35’i çok kaygılı olduğunu söylerken, %36’sı da biraz kaygılı olduğunu söylüyor. Araştırmacı Doherty bu konuda da şunları dile getiriyor: "İnsanlar ABD’yi saldırıya hemen hazırlanan acil bir tehlike olarak görmüyor. Bu yanıtlar bence yalnızca Irak savaşından kaynaklanan Amerikan aleyhtarlığını yansıtıyor."
Pew Araştırma Merkezi'nin anketine göre Amerikan aleyhtarlığı Washington’u protesto amacıyla Amerikan malı almayı reddeden %35 oranındaki Türklerde kendini açıkça belli ediyor.