Uzmanlar, nükleer programını kısıtlamayı kabul etmesi için İran’ı müzakere masasına oturtmasını, Obama yönetiminin en büyük dış siyaset başarılarından biri olarak niteliyor. Nükleer bir uzlaşıdan en büyük beklentinin, yaptırımların uzun yıllardır sarstığı İran ekonomisi olduğuna dikkat çekiyor.
"Ambargo kapsamlı olarak kalkmaz"
Eski dışişleri bakanlığı yetkilisi Suzanne Maloney, Washington’daki Brookings Enstitüsü İran uzmanlarından: “Bugün İran’da ticaret rakamları önemli bir petrol kaynağına sahip olan bir ülke için düşük. Dünya ile ticaretini eski düzeyine getirmek en öncelikli amaçları. Geçen Kasım’da varılan anlaşmayla yaptırımların hafifletilmesi İran'a karşı biraz rahatlama sağladı ama yetmedi. Amerikan şirketlerine İran’la iş yapmamaları konusunda uygulanan ambargonun kapsamlı olarak kalkacağına da inanmıyorum, ” diyor.
İran’a ilk yaptırım dalgası, Tahran’daki Amerikan Büyükelçiliği’nin işgali ve rehine krizi sonrasında 1979 yılında geldi. Yıllar içinde Amerika öncülüğünde pek çok batılı ülke İran’a karşı ticari yaptırım kararı aldı. Tahran yönetimi 2006 yılından beri de uranyum zenginleştirme çalışmalarına son vermesi için uluslararası toplumdan baskı görüyor. Birleşmiş Milletler’in yaptırım kararlarını 2011’de AB yaptırımları ve 2012 yılındaki petrol ambargosu izledi.
"İran önemli bir pazar"
Elizabeth Rosenberg, eski CIA görevlisi ve Amerikan Güvenlik Merkezi uzmanlarından: “Gelişmekte olan pazarlar için İran ekonomisi çok önemli bir alan. Genç nüfus ve ucuz üretim maliyetleri gibi uluslararası şirketlerin iştahını kabartan faktörlerin yanı sıra bazı çekinceler de var. Mesela, nükleer faaliyetler devam ediyor mu diye. İnsan hakları ihlalleri ve terör konularındaki ihlaller, yabancı yatırımcıların çekindiği unsurlar. Mesela geçtiğimiz günlerde yaptırımları ihlal eden bir Fransız bankası 9 milyar dolar ceza ödedi. Amerikalı şirketler yaptırımlar kalktığında ülkeye ilk girecek şirketler değil. Asya var, Avrupa var.” diyor.
"Yaptırımların geçici olarak hafifletilmesi İran'a yetmez"
“Nükleer uzlaşıda, Amerika hangi konularda tavize açık?” sorusuna yanıt aranan toplantıda, Kongre Araştırma Dairesi Ortadoğu uzmanlarından Kenneth Katzman, yaptırımların geçici ve süreli olarak hafifletilmesinin bir süre sonra İran’a yetmeyeceğine dikkat çekiyor: “İran ilerde ‘Amerika’dan kalıcı rahatlama ne zaman gelecek’ talebinde bulunacak. Bu belki de 1-2 yıl içinde olacak. ‘Ne zamana kadar sürecek, bu yaptırımları ne zaman tamamen hafifleteceksiniz’ diyecek. Ve asıl sorun da bu kalıcı yaptırım talebi masaya geldiğinde başlayacak. İşte o noktada Kongre’yi fazla işin içine sokmadan Obama'nın, başkanlık yetkileriyle aşılabileceği pek çok başlık var.”
Mevcut geçici nükleer anlaşmanın daha kapsamlı ve kalıcı hale getirilmesi için tanınan süre 20 Temmuz’da doluyor. Tahminler, Kasım ayında varılan anlaşmanın süresinin biraz daha uzatılacağı yönünde. Ancak uzmanlar, İran ekonomisinin bu yaptırımların tamamen kaldırılmasına duyduğu ihtiyacın, her geçen gün daha da arttığı konusunda uzlaşıyor.