1 milyon 300 bine yaklaşan nüfusuyla New Hampshire eyaleti, Amerika başkanlık seçim sürecinde belirleyici bir özelliğe sahip. Bir nedeni, eyaletin, 1952 yılından bu yana, Amerika’daki genel seçmen karakterini iyi yansıtması. Bu özelliği, 1992 ve 2000 yıllarında, New Hampshire önseçimlerini kazanamayan Bill Clinton ve mevcut başkan Bush bozabildi. İki politikacı da New Hampshire ön seçimini kaybetmelerine rağmen partilerinin başkan adaylığını elde etmeyi ve sonra da başkan seçilmeyi başardı.
New Hampshire önseçimlerinde seçmenler adaylarını, geçen hafta Iowa’da yapıldığı gibi, büyük toplantı salonlarında biraraya gelerek değil, sandık başında seçecek. Bu açıdan New Hampshire, Amerikan siyasi geleneği çerçevesinde seçmenlerin oy kullanarak adaylarını belirlediği ilk önseçim sayılıyor.
Geçen hafta Iowa eyaletindeki önseçimleri kazanan adaylar, yarın New Hampshire’da bu zaferlerini pekiştirmeye çalışacak. Ancak Iowa’da kazanamayan adaylar da New Hampshire seçmenine daha fazla zaman ayırıyor. Nedeni New Hampshire’dan zaferle çıkacak adayın başkanlık seçim sürecinde önemli bir ivme kazanması. Başkan aday adayları, beş günlük kampanyaları boyunca New Hampshire’da olabildiğince çok seçmenle biraraya geliyor, kararsız ve bağımsız seçmenlerin desteğini kazanmaya çalışıyor, Ağustos ve Eylül aylarında yapılacak genel kurultaylarda partilerinin başkan adayı olarak seçilmeye çabalıyor.
New Hampshire seçmeninin desteğini kazanmaya çalışan yalnızca adaylar mı? Eyaletin en kalabalık kenti Manchester sokaklarında yürüdüğünüzde ellerinde aday adaylarının pankartlarını taşıyan çok sayıda insana rastlamak mümkün. Ancak bunlar New Hamsphirelı değil. Çoğu yerel seçmenin oyunu etkilemek amacıyla başka eyaletlerden gelmiş. Daha Sovyetler Birliği döneminde Rusya’dan Amerika’ya göçeden Anna Moore, yakın bir zamana kadar Cumhuriyetçi aday Mitt Romney’nin valilik yaptığı Massachussetts eyaletinden gelmiş. Neden Romney’i desteklediğini sorduğumuz Anna, Cumhuriyetçi adayın valilik yaptığı dönemde Massachussetts’te yeni işyerleri açtığını, eyalette kaçak yaşayan yabancılara üniversite harcı indirimi gibi olanakları kaldırdığını belirtiyor. Romney’nin dış politika alanında zayıf olduğunu düşünen Anna, Cumhuriyetçi adayın iyi bir lider olduğunu ve bu alanda yardımcılarından destek alabileceğini söylüyor.
Tam o sırada diğer Cumhuriyetçi aday Ron Paul’un rozetini taşıyan Lorin Page araya giriyor ve Mitt Romney pankartı taşıyanlarla uzun bir tartışmaya giriyor. Maine eyaletinden gelen George Quintell, “Romney en seçilebilecek muhafazakar aday” diyor. Konu Irak’a, Rusya politikasına geliyor, Lorin Page, “Dış politika tek önceliğiniz mi?” diye soruyor. Oradan Mark Morales atlıyor, “Hayır, Romney otomobil sigortamın yüzlerce Dolar düşmesini sağladı,” diye yanıtlıyor. Ron Paul yandaşı Page, “Farkında değil misiniz, ekonomimiz geriliyor, yapay şekilde düşürülen faizler bir balon yarattı,” diye bağırıyor. Medeni bir şekilde başlayan sokak tartışması, yine medeni bir şekilde sona eriyor. Aynı partinin farklı adaylarını destekleyen bu kişiler el sıkışarak ayrılıyor.
Kuzey Carolinalı üniversite öğrencisi Lorin Page, libertaryen yani özgürlükçü düşünceye sahip Ron Paul’a sıkı bir şekilde destek veriyor. Sokak tartışmasına girdiği kişilerin düşüncelerini değiştirip değiştiremediğini sorduğum Lorin Page “Hayır, sadece neden Romney’e destek verdiklerini öğrenmeye çalıştım,” diyor.
New Hampshire önseçimlerinde, son yapılan kamuoyu yoklamalarına göre Mitt Romney ve Arizona Senatörü John McCain başabaş gidiyor. Yoklamalar, 2000 yılında başkan aday adaylığı yaptığı sırada New Hampshire önseçimlerini kazanan McCain’e daha fazla şans veriyor. McCain’in şansını arttıran unsur, partilere kayıt yaptırmadığı için “bağımsız” diye adlandırılan seçmenler. Bağımsızlar, New Hampshire seçmenlerinin yüzde 45’ini oluşturuyor. Bu seçmenler, adaylar ve partiler konusundaki kararlarını son ana saklıyor.
Demokrat Parti cephesindeyse bağımsız seçmenlerin en fazla yükleneceği adayın, Iowa önseçimlerini kazanan Barack Obama olacağı tahmin ediliyor. Yine sokakta yürürken rastladığım Lee Zanotti, iki kızıyla birlikte Barack Obama’ya destek vermek için Massachussetts eyaletinden gelmiş. Kızlarından Stephanie, Obama’nın, genç seçmenler, bağımsızlar, hatta Cumhuriyetçilerin bile desteğine sahip olduğunu belirtiyor. Stephanie, “Cumhuriyetçilerle kavga ederek hiçbirşey çözemeyeceğimizi gördük. Birlikte çalışırsak birçok sorunu çözebiliriz, Amerika’yı hem kendi gözümüzde, hem de başka ülkelerin gözünde iyi bir konuma getirebiliriz. Amerika, dışarıda iyi bir konuma sahip değil,” diye konuşuyor.
Son dönemde en çok destek kaybına uğrayan adaylardan biri eski New York Belediye Başkanı Rudy Giuliani oldu. Son birkaç ay içinde kamuoyu yoklamalarında önde giden Giuliani, ciddi ölçüde destek kaybetti. New Yorklu yandaşları yine de New Hampshire'da Giuliani'yi yalnız bırakmadı. New Yorklu karı-koca Matt ve Sonia Patterson, Rudy Guiliani'nin belediye başkanlığı döneminde kenti güvenli, temiz ve yaşanılabilir bir hale getirdiğini söyleyerek, bir başkan olarak, tüm Amerika'yı daha güvenli bir ülke haline getirebileceğine inanıyor.
Barack Obama, kampanyası süresince değişim getirme vaadi veriyor. Bu vaadi diğer Demokrat adaylar da benimsiyor. Özellikle de Iowa önseçimlerinde beklenmedik bir şekilde üçüncü olan Hillary Clinton. Kampanyasını geçen haftaya göre daha da sertleştiren Hillary Clinton Cumartesi günü ABC televizyonunun yayınladığı tartışmada, Obama’ya yüklenerek, “Ben 35 yıllık siyasi kariyerim boyunca değişim için çalıştım. Bir kadın başkan olmak bile büyük bir değişim,” diye konuştu ve siyasi deneyimin değişim getirmek için en büyük avantaj olduğunu savundu.
Aday adayları New Hampshire önseçimlerinden zaferle çıkmak için kıran kırana mücadele ediyor, ellerinden geldiğince tek tek seçmenlerle görüşüp desteklerini kazanmaya çalışıyor. New Hampshire, önseçimi kazanan başkan aday adayları için önemli bir sıçrama tahtası olsa da, kazanamayan adaylar açısından bir “yaprak dökümüne” yolacacak.
New Hampshire’dan sonra aday adayları, 5 Şubat Salı günü 22 eyaletteki önseçimlerde en büyük mücadelelerini verecek.
