İsrail ve Filistin arasında şiddetle geçen bir yılda Bush Yönetimi Orta Doğu anlaşmazlığının çözümü için büyük çaba harcadı. 2005 yılında Filistin Devleti’nin kurulmasını öngören amaç için çalışmalar devam etmekte. Amerika bu çabalarını Orta Doğu ülkeleri, Rusya, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletler’le koordineli bir şekilde yürütüyor.
Orta Doğu tarihinin en şiddet dolu yıllarından biri daha geride kalıyor. Gerek Filistinli intihar bombacılarının saldırıları gerekse İsrail güçlerinin buna karşılık vermesiyle bölgede çok sayıda insan hayatını kaybetti, birçokları da yaralandı. İsrail Batı Şeriya’nın önemli kentlerini yeniden işgal etti.
Yıla damgasını vuran önemli gelişmelerden biri de Amerika’nın bölgeye yönelik yoğun diplomasi çabalarıydı. Başkan Bush 24 Haziran tarihinde yaptığı konuşmada İsrail’le yan yana bir Filistin devletinin kurulmasından yana olduğunu duyurdu.
Başkan Bush’un konuşmasında üç yıllık bir takvimden ve bu üç yılın sonunda Filistin devletinin kurulmasından sözediliyordu.
Ancak Başkan Bush bir noktayı vurgulayarak, bu takvimin işlemeye başlaması için gerekli koşulları sıralıyordu. Buna göre Filistinliler, yeni yöneticilerini seçecek, yeni siyasi ve ekonomik bir yapı oluşturacaklar… Filistinliler, terörzmi doğrudan yada dolaylı olarak destekleyen Yasser Arafat ve Yönetimini de bir kenara itecekler. Başkan bush şöyle konuştu:
"Filistin devletinin kurulabilmesi barışı, barış yeni bir lideri gerekli kılıyor. Filistinlilere teröre bulaşmamış bir lideri iş başına getirmeleri için çağrıda bulunuyorum. Filistinliler hoşgörü ve özgürlükler temelinde yeni bir demokrasi düzeni kurmalıdır. Filistin halkının bu amacı benimsemesi halinde Amerika ve bütün dünya onların bu çabalarını destekleyecektir."
Başkan Bush mesajında, İsrail’in intihar bombacıları karşısında kendini savunma hakkına karşı bir tavır takınmadı. Ancak Başkan, ne İsrailliler için terör içerisinde yaşamanın ne de Filistinliler için işgal altında bir yaşamın savunulacak yanı olduğunu ifade etti. Bush, barış için İsrail’in Filistin bölgelerinden çekilmesi gerektiğini de söyledi:
"Kalıcı bir işgal, İsrail’in kimliğini ve demokrasisini tehdit etmektedir. Filistin devleti İsrail’in beklediği istikrarlı barış ve güvenlik için gereklidir.
İsrail’i gerekli adımları atıp Filistin Devleti’ni desteklemeye çağırıyorum. Güvenlik yönünde ilerleme sağladıkça, İsrail güçlerinin 28 Eylül 2000 tarihinden önceki mevzilerine çekilmesi gerekmektedir. Mitchell Komitesi’nin önerileriyle paralel olarak, işgal altındaki topraklarda Yahudi yerleşim yerlerinin inşasına da son verilmelidir."
Bush Yönetimi Aralık ayında bir önemli adım daha attı. Dışişleri Bakanı Colin Powell’ın dile getirdiği yeni insiyatif doğrultusunda Amerika Orta Doğu’da ekonomik ve siyasi reformları geliştirecek programlara destek vereceğini açıkladı. Buna kadın hakları konusundaki reformlar da dahil olacak. Powell şöyle konuştu:
"Ekonomik fırsatların azlığı umutsuzluğu doğuruyor. Bu katı siyasi sistemlerle bir araya gelince tehlikeli bir karışım ortaya çıkıyor. Orta Doğu’da yaşayanların çoğu daha özgür ekonominin yanı sıra güçlü bir siyasi temsile ihtiyaç duyuyor. Orta Doğu’da özgürlüklerin yeşeremeyeceği görüşüne katılmıyoruz. Dünyada hiçbir yer yoktur ki demokrasiyi destekleyemesin…"
Bu açıklamanın hemen ardından bakan Powell Rusya, Avrupa Birliği dışişleri bakanları ve Birleşmiş Milletler yetkilileri ile biraraya geldi. Orta-doğu Dörtlüsü olarak anılan birliktelik zaman içerisinde bölge diplomasisi için önemli bir rol üslenir hale geldi.
20 Aralık tarihinde gerçekleşen toplantıda Filistin İsrail barışına giden yolun haritasındaki noktalar netleştirilmeye çalışıldı. Barış Planının inşasında Başkan Bush’un Haziran ayında dile getirdiği plan ve Suudi Arabistan Veliaht Prens Abdullah’ın Arap Birliği’nde dile getirdiği konular esas alındı.
Planla ilgili detayların kamuoyuna açıklanması İsrail’de Ocak ayında yapılacak seçimlerin sonrasına ertelendi. Bakan Powell bu durumu şöyle açıkladı:
"İsrail’deki seçimler ve bu ülkedeki halkın gündemi nedeniyle çalışmalarımızı sürdürmeyi ve planın açıklanmasını İsrail’deki seçimlerin ardından yapmayı uygun gördük. Konunun birkaç hafta içerisinde açıklığa kavuşması bekleniyor. Ardından plana bölgenin diğer ülkeleri de dahil edilecek. Amaç en azından plan üzerinde Orta-Doğu dörtlüsü olarak adlandırılan tarafların birleşmesi…"
Avrupa Birliği Dönem Başkanı Danimarka’nın Dışişleri Bakanı Per Stig Moeller, Powell’la aynı görüşleri paylaşmadığını söyledi. Moeller’e göre İsrail seçmeni planın içeriğini bilmeli… Danimarka Dışişleri Bakanı hali hazırda planın ana prensiplerinin bilindiğini de sözlerine ekledi:
"İsrail’in bu işin sonunda iki ayrı devlet olduğunu bilmesi son derece önemlidir. Önemli olan diğer bir şey de Filistinliler’in terör sürdükçe iki devletin olmayacağıdır. Zira terör sürdükçe iki devlete ilişkin nihayi görüşmelere olanak sağlayacak iklim oluşmayacaktır. Bölgede karşılıklı güven yeniden inşa edilmelidir. Planın temel amacı da taraflar arasında karşılıklı güveni sağlayarak nihai sonuca ulaşmaktır."
Plana göre 2003 yılının sonuna kadar bölgesel sınırlar belirlenebilir. Orta-Doğu dörtlüsünün yeni yılın başında yeniden bir araya gelerek konuyu tartışması bekleniyor. Dörtlü, bu arada geniş bir ateşkes yapılması ve Filistinli terör saldırılarının derhal durdurulması çağrısında da bulundu.