Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin üzerinden yaklaşık bir yıl geçtiği bu dönemde Çin'in Moskova'ya olası askeri yardım teklifi yeni soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Çin'in en kıdemli diplomatı ve eski Dışişleri Bakanı Wang Yi'nin Moskova'ya ziyareti de bu soru işaretleri ve kaygıların arttığı döneme denk geliyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, dün yayınlanan bir söyleşide, Amerikan istihbaratının, Çin'in Rusya'ya silah ve mühimmat tedarik etmeyi düşündüğünü ortaya koyduğunu söyledi. Blinken, Çin'in Rusya savaşına müdahil olmasının "ciddi bir sorun" oluşturacağını kaydetti.
Rusya'yı attığı adımlardan ötürü eleştirmeyi reddeden Çin, Ukrayna'daki durumu işgal olarak da nitelemiyor. Çin aynı zamanda tüm ülkelerin egemenlik ve toprak bütünlüğünün korunması gerektiği üzerinde ısrar ediyor.
Şimdi asıl mesele, Çin'in bu söylemlerindeki desteği somut desteğe dönüştürmek isteyip istememesi.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, Amerika'yı, Ukrayna'ya savunma silahları tedarik ederek "yangına körükle gitmek ve gerginlikleri tırmandırmakla" suçladı. Wang, Pekin'in "Amerika'nın suçlamalarını ve Çin-Rusya ilişkileri üzerinde baskı kurmasını asla kabul etmeyeceğini" söyledi.
Çin, Ukrayna savaşında Rusya'yı destekliyor mu?
Çin, Rusya'nın Ukrayna işgali konusunda çoğu zaman çelişkilerle dolu hassas bir denge yürütmeye çalıştı.
Çin, NATO'nun doğuya doğru genişleme adımlarının Rusya'yı harekete geçirmek için kışkırttığını kaydediyor. 24 Şubat 2022'deki işgalden sadece birkaç hafta önce Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Kış Olimpiyatları'nın açılışında Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin'i Pekin'de ağırlamıştı. Putin'in Pekin ziyareti sırasında Rusya ve Çin, "sınırsız" dostluk taahhüdünde bulunmuştu. Çin, o dönemden bu yana Batılı ülkelerin eleştirilerini gözardı ediyor ve Rusya'ya verdiği taahhüde bağlı olduğunu yineliyor.
Ancak Çin, Putin'in bu baharda Çin Cumhurbaşkanı Xi'nin Rusya'yı ziyaret edeceğine ilişkin açıklamasını henüz doğrulamadı.
NBC televizyonuna konuşan ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Çin'in "her iki tarafa da oynadığını" söyledi ve "Kamuoyu önünde Çin, kendisini, Ukrayna'da barış elde etmek için uğraşan bir ülke olarak yansıtıyor. Ancak daha önce söylediğim gibi özel olaraksa Çin'in son birkaç aydır Rusya'nın verdiği savaşa yardım ve yataklık etmek için askeri olmayan yardımlarda bulunduklarını gördük" dedi.
Çin Rusya'ya malzeme desteğinde bulundu mu?
Çin'in şimdiye kadar Rusya'ya verdiği destek söylemsel ve siyasi çerçeveyle sınırlandı. Pekin, Birleşmiş Milletler'de Moskova'nın kınanması çabalarını engellemeye yardımcı oldu.
Blinken, Münih Güvenlik Konferansı'nda Amerika'nın, Çin'in Rusya'ya silah tedarikinde bulunma olasılığından uzun süredir kaygı duyduğunu kaydetti. Blinken, "Çin'in Ukrayna'ya karşı savaşta Rusya'ya askeri yardımda bulunmayı düşündüğüne ilişkin elimizde olan veriler, bizi kaygılandırıyor" dedi.
Blinken, bu sözleri, Çin Komünist Partisi Dış İlişkiler Merkez Komisyonu Ofisi Direktörü Wang Yi'yle görüşme yaptıktan bir gün sonra sarfetti. Blinken-Wang görüşmesi, gerginliklerin azaltılması ya da Ukrayna meselesinde ilerleme kaydedilmesi açısından fazla kazanım sağlamadı.
Çin'in Rusya'ya olası askeri yardımda bulunmasına atfen Blinken, "Wang Yi'yle bunun çok ciddi bir sorun olacağını açıkça paylaşmak benim için önemliydi" dedi.
ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Linda Thomas-Greenfield da Çin'in Rusya'yı silahlandırmaya yönelik herhangi bir çabasının kendisini kaygılandırdığını dile getirerek "Bu bir kırmızı çizgidir" dedi.
Rusya ve Çin, Rusya'nın Ukrayna işgalinden bu yana ortak askeri tatbikatlar düzenledi. Son tatbikatta Güney Afrika kıyılarındaki deniz taşımacılığı açısından kilit bir noktada Çin ve Rus gemileri, Güney Afrika donanmasıyla ortak çalışmalar yaptı.
Çin Rusya'yı destekleme konusunda ne diyor?
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, bugün yaptığı açıklamada, "Savaş alanına silah tedarik etmeye devam eden Amerika'dır, Çin değil. Çin'in Ukrayna meselesinde izlediği ilke kısaca barış görüşmelerini teşvik etmek olarak tanımlanabilir" dedi.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Wang Yi ve Antony Blinken görüşmesinden sonra yayınladığı açıklamada, Çin'in ilkelere bağlı kalarak, barışı ve müzakereleri teşvik ederek her zaman yapıcı bir rol üstlendiğini kaydetti.
Bakanlık, Çin-Rusya ortaklığının "taraf tutmama, yüzleşmeme, üçüncü tarafları hedef almama" üzerine kurulu olduğunu, Amerika'nın "kar elde etmek amacıyla fırsatları değerlendirmek için yangına körükle gittiğini" bildirdi.
Pekin, Rusya'yla, tıpkı Hindistan'la olduğu gibi, petrol ve doğalgaz alımı gibi normal ticari ilişkilere devam ettiğini kaydediyor. Çin'le yapılan ticaretin Moskova için bir cankurtaran niteliği taşıdığı gözleniyor. Ancak Çin'in Rus ordusuna doğrudan yardım yaptığına ilişkin belgelenmiş kanıt bulunmuyor. İran ise Rusya'ya ucuz askeri İHA'lar satıyor.
Çin'in Rusya'ya yardım etmesi durumunda ne olur?
Dün Ankara'da konuşan Blinken, "Çin'in Rusya'ya askeri yardımda bulunmasının" ya da "Rusya'ya yönelik yaptırımları sistematik olarak delmeye çalışmasına yardım etmesinin" gerçek sonuçlar doğuracağını dile getirdi. Çin'in Rusya'ya askeri destekte bulunması karşısında Washington'un nasıl önlemler alacağına açıklık getirmeyen Blinken, diğer ülkelerin de benzer adımlarla Amerika'ya katılacaklarını kaydetti.
ABD-Çin ilişkilerinin son yılların en düşük seviyesine gerilemesinden sonra bağları yeniden kurmak için gösterilen çabalar şimdiye kadar başarısızlıkla sonuçlandı. Amerika, Çin'in en son teknoloji ürünü mikroişlemciler ve imalat ekipmanlarına erişimini engellemeye çalıştı. Amerika ayrıca Çin'in Güney Çin Denizi'ndeki hak iddialarına da karşı çıkmayı sürdürdü.
Çin içinse en hassas mesele, Amerika'nın Tayvan'a verdiği destek. Pekin, kendi toprağı olarak kabul ettiği demokratik Tayvan'ı gerektiği takdirde askeri güç kullanarak işgal etme tehdidinde bulunuyor. Amerikan savunma silahlarının ana müşterilerinden biri olan Tayvan'ın son dönemde bazı önemli ABD Kongresi üyelerini ağırlaması da Pekin'i öfkelendirdi.
ABD Kongresi bir yandan da TikTok ve Çin menşeili başka sosyal medya platformlarının yasaklanması çağrısında bulunuyor. Kongre ayrıca Çin ekonomisinin kontrolunu elinde bulunduran, bağımsız basın ve siyasi muhalefeti baskı altında tutan Çin Komünist Partisi'nin desteklediği Çin firmalarına yaptırımları sıkılaştırdı.
