Bu yıl Nobel Ekonomi Ödülü, dünya güçlerinin 2008 yılındaki Büyük Resesyon ya da pandemi gibi küresel krizlerle nasıl başa çıktığının temel taşlarını döşeyen Amerikan Merkez Bankası (FED) eski Başkanı Ben Bernanke'ye ve beraberindeki iki ekonomiste verildi.
Bernanke'yle beraber ekonomistler Douglas Diamond ve Philip Dybvig, bankalara düzenlemeler getirmenin ve çökmekte olan kredi kuruluşlarını kamu parasıyla ayağa kaldırmanın 1930'lu yıllardaki Büyüj Buhran benzeri daha derin ekonomik krizleri atlatmayı nasıl sağladığına ilişkin araştırmalarıyla ödüle layık görüldü.
İsveç Bilim Akademisi, "Dünya genelinde merkez bankaları ve mali düzenleyicilerin iki büyük kriz olan Büyük Resesyon ve COVID-19 pandemisinin yol açtığı ekonomik sıkıntıyı atlatmak için attıkları adımlar, ödülü alanların araştırmalarından büyük ölçüde etkilenmişti" ifadelerini kullandı.
Dünya genelinde hükümetler, 2008 ve 2009 yıllarında batan bankaları kurtarmak için harekete geçmiş ve bu adımlar eleştirilere maruz kalmıştı. Sıradan insanlar evlerini kaybederken, krizin suçlusu olan bankalar kurtarılmıştı.
Bernanke, Diamond ve Dybvig'in araştırmaları, bankaların kurtarılmasından toplumun bir bütün olarak fayda sağladığını ve kimileri ahlaki olup olmadığını sorgulasa da bu adımların insanların daha fazla sancı çekmesini büyük olasılıkla önlemiş olduğunu ortaya koyuyor.
Chicago Üniversitesi'nden Profesör Diamond, "Bankaları kurtarma adımları sorunlu olsa da toplum için faydalı olabilir" dedi. İsveç Bilim Akademisi'nin düzenlediği basıl toplantısına katılan Diamond, yatırım bankacılığı şirketi Lehman Brothers'ın çöküşünün engellenmesinin krizin daha derinleşmesini önlemiş olabileceğini savundu.
"Lehman Brothers beklenmedik şekilde çökmese büyük ihtimalle daha iyi olurdu" diyen Diamond, "Bir yolunu bulsalardı dünyadaki kriz daha hafif atlatılırdı" şeklinde konuştu.
Ben Bernanke, Lehman Brothers'ın 2008 yılındaki çöküşü sırasında FED Başkanı'ydı. Lehman Brothers'ın çöküşü, 1930'lu yıllardan sonra dünyanın yaşadığı en ağır mali krizlerden birinin tetikleyicisi olmuştu.
Düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü'nde görev yapan Bernanke, o dönemde Lehman Brothers'ı kurtarmanın hukuki bir yolunun bulunmadığını, bu nedenle yapılacak en iyi şeyin bankayı çöküşe terk etmek ve geniş çaplı sistemsel çöküşleri engellemek için hükümetin mali kaynaklarını kullanmak olduğunu söyledi.
2008 krizine yanıt olarak gelen aşırı düşük faizler ve FED'in dev miktarda varlık satın alımları, birçok ülkede enflasyonun son 50 yılın neredeyse yüksek seviyesine erişmesi üzerine geri çevriliyor.
Bernanke, Diamond ve Dybvig'in çalışmalarının, enflasyonla mücadele etmek için faiz oranlarının rekor hızla arttırıldığı ve bu durumun, mali sektörü kaçınılmaz olarak etkileyecek olan resesyon riskini tırmandırdığı günümüz ekonomik tablosu üzerinde de etkileri bulunuyor.
Banka hücumu
Ekonomi profesörü ve Nobel Ekonomi Ödülü komitesi üyesi John Hassler, "Bernanke, 1930'larda küçük resesyonların buhrana dönüşmesinde bankaların merkezi bir rol oynadığını gösterdi. Bu, dünyanın tanık olduğu en ağır ekonomik krizdi" dedi.
Mevduat sahiplerinin paralarını çekmek üzere bankalara hücum etmesi, kısa süre içinde bankaların çökmesine ve mali sektörün tamamının risk altına girmesine neden olabilir.
St. Louis'deki Washington Üniversitesi'nden Profesör Dybvig ve Chicago Üniversitesi'nden Profesör Diamond, mali sektörün en verimli şekilde işlemesinin yolunun, bankaların kısa vadeli mevduatlar alıp nakit parayı uzun vadeli olarak kredi vermesinden geçtiğini savunuyor.
Ancak bu sistem, mevduat sahiplerinin bankalara aynı anda hücum etmesine de yol açabilir. Riski önlemek için bankalar, tasarruf edenlerle borç alanlar arasında aracı olarak işlev görebilir.
Bankalar kredi değerliliğini değerlendirmede ve fonların kullanımını denetlemede daha iyi bir konumda olacağı için bu yöntem riskleri dağıtır ve verimliliği sağlar.
Üç ekonomist, 885 bin dolarlık para ödülünün de sahibi oldu.
