1993 yılında kurulan Kardeş Türküler, kendilerini tanımladıkları ifadeyle “Anadolu, Trakya ve Mezopotamya halk şarkılarını, kendi kültürel bağlamlarını dikkate alarak, orijinal dilleriyle yorumlamaya çalışırken, çok kültürlü bir coğrafyada kardeşlik içinde birarada yaşama umudunu dile getiriyor”. Öğrencilik döneminde başladıkları yolculuğu sürdüren grubun üyelerinden Vedat Yıldırım ve Feryal Öney, İzmir’de verdikleri konser öncesinde VOA Türkçe’nin sorularını cevapladı.
VOA: Kardeş Türküler nasıl ortaya çıktı?
Feryal Öney: Sahiden uzun bir hikaye. Boğaziçi Üniversitesi’nde, öğrencilik yıllarımızda bir araya gelen bir grup sanatsever öğrenci olarak, müzikle, dansla, tiyatroyla meşgul olmayı seven bir sanat çevresi oluşturduk. Orada hem memleket meselelerini düşünmeye başladık hem de gösteri sanatları üzerine belli teorik yazıları, kitapları, makaleleri okuyup tartışmaya başladık. Geleneksel müziklerle, danslarla ilişki kurma çabasına girdik.
90’larda Türkiye farklı bir yere doğru gidiyordu. Özgürleşme hareketlerinin ivme kazandığı bir dönemdi. Kürt özgürlük hareketi, kadın hareketleri, öğrenci hareketi, çevreye karşı duyarlılıklar hepimizi motive eden eylemlerdi, girişimlerdi. Böyle bir ortamda hem sanat yapacağız hem de memlekete, dünyaya dair bir şeyler söylemeye çalışacağız. Nasıl bir dil oluşturacağımızı konuşmaya, tartışmaya, çeşitli çalışmalar yapmaya başladık. 1990, 91, ve 92’de atölye çalışmaları sürdü. 1970’lerdeki Anadolu pop ve Anadolu rock üzerine bayağı bir çalıştık.
Dedik ki Türkiye’deki farklı diller, farklı kimlikler, farklı inançların müziğini, dansını yapalım ve hikayelerini anlatalım. Nerede ortaklıklar var, hangi hikayeler ortak, nerelerde ayrışıyorlar… Farklılıklar ve ortaklıklar bizim için zemin oldu. Oradan bir dil oluşturma çabası başladı. İsmini de Kardeş Türküler koyalım dedik, bu naif bir dilekti aslında. İstedik ki insanlar eşit, özgür, aynı topraklarda yaşasınlar. Aynı coğrafya iklimini paylaşsınlar. O dileğimiz, isteğimiz hala baki.
“Türkiye’nin çoğulcu bir sanat anlayışına ihtiyacı var”
VOA: Türkiye’nin müzik tarihini yazsanız Kardeş Türküler için ne derdiniz?
Vedat Yıldırım: Bunun iki ayrı cevabı var. Kültürel-politik açıdan bir cevap verilebilir. Bu açıdan bakıldığında herhalde Kardeş Türküler bir yer edinmiştir. Çünkü Türkiye’de toplumsal çoğulcu, çok kültürlü bir sanat anlayışına ihtiyaç var. Türkiye, tek bir ırkla, ulus devlet mantığıyla tarif edilemeyecek bir yer. Böyle tarif ettiğimizde aslında nankörlük de etmiş oluyoruz. Mutfağı, müziği çok zengin bir yer. Aslında bu bir karşılaşmanın, birçok kültürün bir araya gelmesinin verdiği bir zenginlik. Bu yönüyle muhtemelen Kardeş Türküler’in tarihte bir yeri olur.
Sound veya müzikal olarak dediğinizde de ona karar vermek bizim çok “haddimize” değil. Ona daha çok insanlar, dinleyenler karar verirler. Ama sadece politik-kültürel misyona sığınmadan, müzikal olarak da bir şeyler yaptığımıza inanıyoruz.
VOA: Boğaziçi Üniversitesi’yle, içinden çıktığınız kulüplerle ilişkiniz sürüyor mu?
Feryal Öney: Biz başından beri Boğaziçi Üniversitesi’ndeki çalışmalardan besleniyoruz. Folklor Kulübü, Tiyatro Kulübü, oradaki o sanat çevresi devam ediyor. Aslında arkadan bayağı güçlü kadrolar geliyor. Hatta çok rahatlıkla bizden önde olduklarını söyleyebilirim. Eğitim çalışmalarını, alan çalışmalarını çok sağlam sürdürüyorlar. Biz de dönem dönem vokal eğitmeni ya da danışman olarak çalışmalara katılıyoruz. Gösterileri izliyoruz. Aslında onlar bizi besliyor. Arkadan gümbür gümbür geliyorlar.
“Kardeş Türküler bir rehabilitasyon projesi”
VOA: Türkiye’nin siyasal iklimindeki değişimleri sizi nasıl etkiliyor?
Vedat Yıldırım: Türkiye’deki sürekli kutuplaşma üzerinden bir gidişat, bir hemhal olamama, barışık toplum olamama durumu var. Bu aslında Kardeş Türküler’i çok zorluyor. İnsanlar birbirini dinlemeden, sohbet etmeden kendi köşesinde, kurgular dünyasında yaşıyor. Ama Kardeş Türküler bir rehabilitasyon projesi. İnsanlar Kardeş Türküler konserlerine geldiklerinde ayrı gayrı olmadığını görüyor. Hakkaniyetli olmaya, bütün kültürlerin hakkını vermeye çalışıyoruz. Elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz. Yaklaşık 20 dil üzerinden bir repertuarımız var. İsterdik ki daha çok olsun ama bizim elimizden de bu kadar geliyor.
VOA: Kardeş Türküler, gençlerin türkülerle buluşmasında nasıl bir rol oynadı?
Feryal Öney: “Gençler türkü dinlemiyordu, Kardeş Türküler dinletti” gibi bir şey söylemek çok iddialı olur. “Çocuğum türkü dinlemezdi” ya da “gençken daha farklı müzikler dinliyordum”, “sayenizde türkülerle yakınlaştım” diyen seyircilerimiz oluyor. Ama hepimizin hikayesi öyle. Bir dönem rock dinlersiniz, bir dönem blues dinlersiniz, bir dönem fado dinlersiniz.
Ama bu topraklarda büyüdüyseniz bir şekilde kulağınızda ninniler vardır, televizyondan, radyodan duyduğunuz türküler vardır. Belki TRT’den duyduğunuz müzikal dil size uzak gelmiştir, kendinize yakın hissedememişsinizdir. Kardeş Türküler’in yaptığı müzik biraz daha şehirde yaşayanların kulağına hitap edecek müziktir. O yüzden iddialı bir şey söylemeye gerek yok. Herhalde biz o dili kurabildik. “Bizimle birlikte türküler dinlenmeye başladı” cümlesi benim pek kolaylıkla söyleyebileceğim bir şey değil.
“Metal yorgunluğunu yenmenin yolu projeci olmak”
VOA: Kardeş Türküler üretimine devam ediyor mu yoksa birikimini mi tüketiyor?
Vedat Yıldırım: Bu soru önemli bir soru. Biliyorsunuz ekipler bir gençlik heyecanıyla başlar, sonra rutinleşir. Aslında baktığınızda biz 27 yıldır beraberiz. Genelde ekipler çok dayanmaz. Kardeş Türküler kültürel-politik bir proje. Ama bir taraftan da bir müzikal deneyim, bir birikim oluşturmaya, bir sound yaratmaya çalışıyoruz. Kardeş Türküler’in geleneğe gidip onu bugüne taşımak gibi bir derdi var.
Muhtemelen bazen hazırdan yiyoruzdur. Dediğim gibi 26-27 yıllık bir süreç geçmiş. Gruplar için bir yerden sonra metal yorgunluğu oluşuyor. Bunu yenmenin yollarından bir tanesi de gerçekten projeci olmak. O yüzden dikkat ediyorsanız yeni yeni projeler yaratmaya çalışıyoruz. Halk müziğini, halk kültürünü yenilemeye çalışıyoruz.
“Kardeş Türküler hayatımın merkezinde duruyor”
VOA: Feryal Öney ismi Kardeş Türküler’in önüne mi geçiyor?
Feryal Öney: Olmaz öyle bir şey. Kardeş Türküler bizim kendimizi ilk bulduğumuz yer. Profesyonel olarak müziğe ilk başladığım, politize olduğum, sanatçı kimliğimin oluşmaya başladığı yerdir. Benim için çok özeldir. Ama kadrodaki diğer arkadaşlar gibi solo çalışmaları ya da farklı projelerle kendimle mücadele halindeyim. Çıtayı bir kat daha nasıl yükseltebilirim, farklı müzikal diller nasıl oluşabilir, farklı vokal teknikleri ve müzik formlarıyla nasıl temas içinde olabilirim, onun arayışı içindeyim. Yaş ilerledikçe birkaç proje içinde devinmeye başlıyorsunuz. Ama Kardeş Türküler benim okulumdur, hayatımın merkezinde duruyor.
VOA: Siz bir yandan da Bajar grubundasınız. Yeni projeler var mı?
Vedat Yıldırım: Bajar’da 10 yıl oldu. Renklendirmeye çalışıyoruz. Ama onun dışında projeler de oluyor. Film müzikleri yapıyoruz. Mesela Bajar olarak en son İranlı Kürt yönetmen Bahman Ghobadi’nin filminin müziklerini yaptık. Hatta soundtrack’i çıkacak. Onun dışında tiyatro oyunları yapıyoruz. Biz aslında bir gruptan çok projeciyiz. Yeter ki bir sofra olsun, o sofranın bir manası olsun, biz de gidelim katkı sunalım.
