İran’ın para birimi riyal, Başkan Donald Trump’ın Amerika’yı İran’la nükleer anlaşmadan çekme kararı sonrasında haftalar süren değer kaybının ardından beklenmedik şekilde değer kazandı. İranlılar döviz bürolarına akın etti.
Başkent Tahran’da döviz bürolarında 1 dolar, 135.000 riyalden işlem gördü. Bir gün öncesinde 1 dolar 170.000 İran riyali ediyordu. Son dönemde 190.000’e kadar çıktığı da oldu.
Riyaldeki değer artışının kalıcı olup-olmadığı net değil. Çünkü Amerika’nın İran’a yönelik yaptırımlarının ikinci kısmı Kasım ayında devreye girecek. Bu yaptırımlar da İran’ın petrol ve doğalgaz sektörünü hedef alacak.
Bazı analistler riyaldeki değer artışını İran Merkez Bankası’nın riyali desteklemek için müdahale etmesine ve yurtdışından dövizle yapılan ithalata bağlıyor.
Avrupa’nın Kasım ayındaki ikinci tur yaptırımlardan İran’ı koruyabileceği umudu da hakim.
Yükselen petrol fiyatları da İran ekonomisine ilişkin umutları arttırdı. Brent petrolün varil fiyatı 85 dolardan işlem görüyor. Bazı analistler yıl sonuna kadar petrolün varil başına fiyatının 100 doları bulabileceği kanısında.
İran devlet televizyonu Pazartesi gece saatlerinde dolarlarını bozdurmak için döviz bürolarına akın edenlerin görüntülerine yer verdi. Riyaldeki değer kaybıyla İranlılar dolar ve Euro satın almış, riyaldeki değer kaybı daha da artmıştı. Bundan bir yıl önce 1 dolar yaklaşık 39.000 riyal ediyordu.
İran polisi sokaklarda karaborsada döviz ticareti yapanlara ve internet üzerinden döviz alım satımı yapanlara da müdahalede bulundu.
Tahran Emniyet Müdürü Hüseyin Rahimi “15 internet sitesinin yöneticisi ya uyarı için çağrıldı ya da gözaltına alındı” dedi.
Riyal’deki değer artışı kalıcı mı?
İranlı girişimci Pedaram Soltani riyaldeki ani değer artışını Merkez Bankası müdahalesine bağlıyor. Soltani, Twitter’dan yaptığı değerlendirmede, “Dövizdeki artışı yeniden bekleyip görmek gerekir. Merkez Bankası arz ve talebin fiyatı belirlemesine izin vermeli” diye yazdı.
İran’da sertlik yanlısı Kaynak gazetesi ise yolsuzlukla mücadele kapsamında görülen davaların ülke ekonomisini güçlendirdiğini yazdı. Kara para aklama ve terör finansmanıyla mücadele kapsamında bir yasa tasarısı da İran meclisinin gündeminde. Söz konusu yasa tasarısı yabancı yatırımcıya güven verebilir ve uluslararası yaptırımları de bir nebze rahatlatabilir.
Bourse&Bazaar adlı ekonomi internet sitesinin kurucusu İsfendiyar Batmanghelidj, riyaldeki değer artışının spekülatörlerin balonun bir miktar patladığını anlamasına bağlıyor. İsfendiyar Batmanghelidj, “Bir ya da iki hafta içinde bir haber daha gelir ve süreç yeniden başlar. Ama gördüğümüz değer artışı hükümeti bir miktar rahatlatır” diye konuştu.
Amerika, Kasım ayı başında İran’ın petrol ve doğalgaz sektörünü hedef alacak olan yaptırımları devreye soktuğunda, İranlılar riyalden yine kaçacak yer arayabilir. Batmanghelidj, “Biraz sürü psikolojisi gibi bu durum. Duygusal tepki veriyor insanlar. Bu risk olmaya devam edecek çünkü insanlar olumsuz haberlere duyarlı” değerlendirmesinde bulundu.
