Diyarbakır’ın tarihi Surlarının içine kalan ve çatışmalardan sonra yapılardan temizlenen bölgenin yeni hali ortaya çıkmaya başladı. Yeni Surda en çok dikkat çeken gezi yolu oldu. Ancak uzmanlar yola karşı çıkıyor.
PKK’nın gençlik örgütü YPS militanlarının kazdığı hendekleri kapatmak ve kurdukları barikatları kaldırmak amacıyla Sur’da düzenlenen operasyonlardan sonra, 6 mahalle yapılardan temizlendi. Yapılar büyük oranda yıkıldıktan sonra bölgede inşaa çalışmalarına başlandı. Bir yılı aşkın süredir devam eden çalışmalarla, Sur’un yeni hali şekillenmeye başladı. Sur’da ilk önce evler yapıldı. Kentin tarihi mimarisine uygun olduğu söylense de evler birçok kesimin tepkisini çekti. Tepkinin nedeni evlerin kent mimarisine uygun olmadığıydı. Evlerin yapımı sürerken bölgede çatışmalardan zarar gören tarihi eserlerin restorasyonuna başlandı. Sur içinde yapılan çalışmalarda en çok dikkat çeken ise Sur dibine yapılan yol oldu. Uzaktan bakıldığında yarış pistini andıran yolun büyük bölümü tamamlandı. Surlara paralel yapılan ve asfaltla kaplanan yolun amacı, turistlerin rahatça gezebilmeleri. Böylece Sur yedi bin yıl sonra şekil değiştirdi.
Ancak Sur’un yeni hali, uzmanların tepkisini çekti. Diyarbakır Mimarlar Odası Eş Başkanı Şerefhan Aydın, koruma amaçlı imar planına aykırı hareket edildiğini söyledi. Amerika’nın Sesi’ne konuşan Aydın; “Sur’un koruma amaçlı imar planı vardı, yapılanlar ona göre yapılıyordu. Bu uygulama tamamen buna aykırıdır. Sur kentsel SİT alanıdır. Her istediğin yerde istediğini yapamazsın. Tarihi bir doku var, dokuya göre yolu yapman lazım. Dokuyu tamamen katletmeye dönük bir şey. Sur’un böyle bir yola ihtiyacı yok. Hem güvenlik amaçlı yapılıyor. Yapılan 6 karakolun birbirine bağlanmasını kolaylaştırmak hem de ticari amaçlı, turistik amaçlı bir yoldur ama tarihi dokuyu ortadan kaldıran bir uygulama” dedi.
Sur’un UNESCO Kültürel Miras Listesi başvuruları sırasında Alan Yönetim Başkanı ve Koordinatör olan Arkeolog Nevin Soyukaya ise yolun surlara zarar vereceğini savundu. Amerika’nın Sesi’ne konuşan Soyukaya, “2012 Koruma Amaçlı İmar Planı’nda Sur içini trafiğe kapatmak için surun dibinden bir ring hattı, daha dar ve surdan belli uzaklıkta bir yol vardı. Bunlar resmen bölünmüş yola çevirdiler ve surun dibinden götürüyorlar. Oradan akacak trafiğin yaratacağı titreşimle surlar ciddi zarar görecektir uzun vadede. Sur’un bütün trafiğini dibinden aktığını düşünün, yarattığı titreşimi düşünün. Üstelik Sur’un doğu tarafı güçlü değil. Uzun vadede titreşimle daha berbat olacaktır. Ayrıca Sur’un dokusunu, özgünlüğünü zedeleyen bir şeydir. Akla mantığa sığmayan, koruma bilincine sığmayan bir yol” diye konuştu.
Sur’da çalışmaların sürdüğü altı mahalleye girişler halen yasak. Ancak bölgenin yeni halini merak edenler, surlara çıkarak bölgeyi izliyor.
Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulu’nun Sur’da yaşanan olaylar ve sonrasındaki tahribatlara ilişkin geçen yıl hazırladığı rapora göre Sur’daki 3569 yapı yıkıldı. Rapora göre karakol ve bu karakolları birbirine bağlayan geniş yollar planlandı. Yıkılan 3569 yapının arasında 87’si tescilli, 247’si tescile değer yapının bulunduğu rapora yansımıştı.
Çatışmaların ardından dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Mehmet Özhaseki, Sur’un çevresinde ulaşım yolları ve sokak sağlıklaştırma çalışmaları yapılacağını açıklamıştı. Bakan Özhaseki, yapılarda ahşap ve bazalt taşı kullanılacağını ifade ederek, Koruma Amaçlı İmar Planı'nda 2 kattan fazlaya izin verilmediğini, TOKİ'nin 10 katlı evler yapmayacağını, tarihi dokuya uygun en fazla 2 katlı evler yapılacağını söylemişti.
