Daha bir sene öncesine kadar binlerce yapının bulunduğu Diyarbakır’ın tarihi surlarının içinde bölge artık dümdüz arazi. Bölgede sokak kalmasa da aylardır sokağa çıkma yasağı uygulanıyor. Nedeni ise sivillerin bölgeye girişinin engellenmesi. Aylardır kapalı olan bölgeyi Amerika’nın Sesi görüntüledi. Daha önce yapılan nedeniyle az bir bölge çıplak gözle görülürken, şimdilerde oldukça geniş bir alanı görebilmek mümkün. Daha önce bölgede yaşayanlar, yeni halini görebilmek için Surlara tırmanıyor.
Çatışmaların üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen bölgede güvenlik üst seviyede. Sur iç kısımlarında bazı yerler beton bariyerlerle kapatılmış durumda. Sur’da bir yandan yıkımlar sürerken, diğer yandan inşaat çalışmalarına başlandı. Hükümetin hazırladığı proje hayata geçirilmeye başlandı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülen projenin hedefi ’Tarihi dokuyu tehdit eden yapıların yıkılıp “Yaşanabilir Diyarbakır’ı inşa etme’. Çatışmalardan zarar gören yapılar, camiler, kiliselerin restorasyonuna başlandı. Proje için 4 milyon TL bütçe ayrıldı. Bu arada Kurşunlu Camii ve çevresindeki 31 tescilli yapının restorasyonu içinprojelendirme çalışmalarına başlandı. Vakıflar Genel Müdürlüğü yetkisindeki 53 tescilli yapıdan, zarar gören 11’ine ilişkin projelendirme ve yenileme çalışmaları doğrultusunda öncelikli olarak Fatih Camii (Kurşunlu Camii) ve Ermeni Katolik Kilisesi'nde restorasyon çalışmaları başlatıldı.
Ancak Türkiye Mimarlar ve Mühendisler Odaları Birliği (TMMOB) projeye karşı çıkıyor. TMMOB Diyarbakır İl Koordinasyonu tarafından hazırlanan raporda, şu noktalara dikkat çekildi;
"* Suriçinde geleneksel tarihi dokunun hiçe sayıldığı, tescili yapıların görmezden gelindiği, mevcut plandaki kentsel donatı alanlarının kaldırıldığı, birçok yapının yıkımının öngörüldüğü, Hasırlı Mahallesinde iki adet, Cemal Yılmaz, İskender Paşa, Melik Ahmet ve Ali Paşa mahallelerinde ise birer adet olmak üzere toplamda 6 karakol inşa edileceği; bu karakolların hem ana akslarla olan hem de kendi aralarındaki ulaşım bağlantılarının çok ciddi oranda yol genişletmelerle sağlanacağı ve Suriçi'nin yıkımlardan sonra bugüne ulaşan dokusunun da zarar görmesine neden olacak ciddi kararlar önerdiği görülmektedir. Söz konusu plan değişikliği ile geliştirilen kararlar mevcut dokunun artık bambaşka bir çehreye dönüşeceğini göstermektedir.
* Söz konusu plan değişikliği ile planlanan ve 8 metre yüksekliğinde duvarlarla çevrilecek olan "Emniyet Hizmet Alanları" ile Suriçi savunma odaklı geliştirilmekte ve bu yaklaşım ile de planlama bir savunma aracına dönüştürmektedir. Söz konusu plan değişikliği ile Suriçinde bulunan eğitim kurumları sağlık alanları, konut ve tescilli yapılar yerine karakolların inşa edilmesi öngörülmekte ve bu savunma odaklı yaklaşım diğer tüm değerleri de göz ardı etmekte ve genel şehircilik ilkelerine, disiplinler arası planlama esaslarına ve kamu yararına aykırılık teşkil etmektedir. Yaptığımız tespitlere göre yeni açılacak yollar ve yapılacak karakol alanları içerisinde 17 adet tescilli yapı, 42 adet korunmaya değer geleneksel yapı olmak üzere toplamda 976 adet yapının plan kararı ile yıkımı öngörülmektedir. Tescilli yapıların korunacağı iddia edilen bu planda, yeni yolların açılacağı ve Emniyet Hizmet Alanlarının kurulmasına ilişkin alınan kararlara rağmen bu yapıların nasıl korunacağı ile ilgili bir açıklama bulunmamaktadır.
* Plan değişikliği açıklama raporu incelendiğinde söz konusu değişikliğin gerekçesinin güvenlik amacıyla yapıldığı açıkça belirtilmiş olup Sur İçinin Dünyaya mal olmuş bir miras alanı olduğu ve kentsel dokuda yapılacak her bir müdahalenin geri dönüşü olmayacak kayıplar yaratacağı tamamen göz ardı edilmiştir.
* Suriçi Koruma Amaçlı İmar Planı Değişikliği mahalle sakinleri, hak sahipleri, , kiracılar, mülksüzlerin, bölge halkı, meslek odaları, sivil toplum kuruluşları gibi sürece dâhil edilmesi gereken kentin bileşenlerinin görüşü alınmadan merkezi bir kararla yapılmıştır.
* Plan değişikliği, alanda olağan üstü hal süreci ve sokağa çıkma yasağı devam ederken yoğun güvenlik koşullarının uygulandığı bir süreçte yapılmıştır. Henüz yıkımların sağlıklı bir tespiti ve bu tespitlerin yeterli bir analizi dahi yapılamamıştır. Plan kararları, ciddi hasar görmüş son derece değerli bu alandaki yıkımların ve mevcut durumun somut ve somut olmayan sorunlarının tespitinin ardından alınmalıdır.
* Peyzaj Mimarı, Sanat Tarihçisi, Sosyolog imzası da taşıyan, Bakanlığınız tarafından re'sen onaylanan bu planda ismi geçen disiplinlerin plan değişiklik kararlarında herhangi bir bilimsel kontrol ve tahdit katkısı görülmemektedir. Kentin çatışma sonrası nüfus yapısındaki niteliksel ve niceliksel büyük dönüşüm, yeni peyzaj nitelikleri ve somut ve somut olmayan kültür varlıklarının yeni durumuna dair en küçük bir bilimsel çalışma veya tespit olmadan koruma imar planının değiştirilmesi bilim ve toplumsal fayda dışıdır.”
TMMOB İl Koordinasyonu, konuyla ilgili yargı yoluna başvurma kararı aldı.
