Fransa'da 17 Kasım'dan bu yana her hafta sonu ülke çapında büyük eylemler düzenleyen Sarı Yelekliler Hareketi yarın (Cumartesi) 12'inci büyük eyleme hazırlanırken, artan şiddet olayları, yaralı ve gözaltı sayısını rekor seviyeye ulaştırdı. İnsan hakları dernekleri ve sendikalar, Danıştay'a başvurarak çok sayıda kişinin geri dönülmez bir şekilde yaralanmasına yol açan “flash-ball” adlı plastik mermilerin yasaklanmasını istedi. Danıştay ise, "plastik mermilerin gösteri yapma hakkını engellemediği" gerekçesiyle başvuruyu reddetti.
Fransa'da 12 haftadır devam eden eylemlerin şiddeti giderek artarken, polisin eylemcilere karşı kullandığı plastik mermiler hakkında büyük tartışma yaşandı. Özellikle kalabalıkların dağıtılması için kullanılan ve flash-ball adı verilen LBD 40 tipi plastik mermiler, ülkede 20 göstericinin tek gözünü kaybetmesine, 3 göstericinin bir elinin kopmasına ve toplamda 100'ün üzerinde göstericinin ciddi seviyede yaralanmasına yol açtı.
Ülkenin en büyük sendikal konfederasyonu CGT ve İnsan Hakları Ligi (LDH), plastik mermilerin kullanılmasının yasaklanması için alt mahkeme tarafından reddedilen talebini Danıştay'a taşıdı. Sivil toplum örgütleri, ağır yaralanan ve ömür boyu sakat kalan gösterici sayısının artması nedeniyle plastik mermilerin yasaklanmasını istedi. Avrupa'da hiçbir demokratik ülkenin bu silahları kullanmadığına dikkat çeken örgütler, "Gösteriler başladığından bu yana 9 bin 200 kez bu silah kullanıldı. Üstelik 'kamu güvenliği polisi', son derece sert olan kullanma kurallarına uymuyor. Yüz ve bel altı hedef alınmadan kullanılması zorunlu bir silah. Ama bu kurala uyulmadan, bu konuda eğitimi bile olmayan kişilerce, rastgele hatta yüz hedef alınarak kullanılıyor" görüşünü savundu.
Ancak polis sendikaları, ellerinde yalnızca cop, silah ve plastik mermi bulunduğunu belirterek, "Eğer flash-ball'u elimizden alırsanız, geriye yalnızca cop ve silah kalıyor. Güvenlik güçlerinin silah kullanması daha tehlikeli sonuçlar doğurur. Flash-ball aracı bir silah, ölümcül değil. Ve sıcak çatışmadan kaçınmanın tek yolu bu" diyerek, flash-ball kullanmaya devam edilmesi gerektiğini savundu.
Tarafların savunmasını inceleyen Danıştay, polisin plastik mermi kullanmaya devam etmesine karar verdi. Karar gerekçesinde, "Bu malzemenin kullanımının kesinlikle bazen çok ciddi seviyede yaralanmalara neden olduğunu kabul ediyoruz. Ancak, plastik mermiler, gösteri yapma hakkını engellemiyor ve şiddet kullanılması riskine karşı bu silahların gerekli olduğuna kanaat getirilmiştir" denildi.
Karar Sarı Yeleklileri şaşırttı
Sarı Yelekliler kararı "sorumsuz" olarak değerlendirirken, polis sendikaları "sağduyulu” dedikleri kararı memnuniyetle karşıladı. Son eylemde gözünü kaybeden Sarı Yelekliler'in önemli isimlerinden Jerome Rodrigues, "Karar beni çok şaşırttı. Bu eylemlerde kaybolan 20'inci göz benim gözüm. İnanılır gibi değil, anlaşılamaz bir karar. Çok üzgünüm, öfkeliyim ve anlayamıyorum. İnsanlar sakat bırakılıyor. Bir parça ekmek istediğimiz için kafamızı kırıyorlar. İnsan hakları ülkesinde bu yaşanıyor. Bu karardan sonra başka yaralılar olacak, başka hayatlar sönecek" dedi.
Karara itiraz eden insan hakları örgütü avukatları ise, Anayasa Mahkemesi'ne başvuracaklarını, burada da sonuç alamazlarsa İnsan Hakları Mahkemesi'ne gitmekte kararlı olduklarını açıkladı.
Avrupa Konseyi, karardan önce yayınladığı bir bildiri ile flash-ball kullanımı konusunda Fransız hükümetini uyarmıştı.
Polis sendikaları kararı selamladı
Polis teşkilatındaki en büyük örgüt Alliance Sendikası Genel Sekreter Yardımcısı Frederic Lagache ise, "LBD 40 ölümcül olmayan bir silah. Savunma silahı. Ve bu silah olmaksızın şiddet yanlıları ile polis fiziki çatışmaya girecek. Bazı sert şiddet yanlılarına karşı polisin silahını kullanması zorunluluğu doğacak. Ve bu durumda yaralı sayısı daha da artacak. Danıştay son derece sağduyulu bir karar aldı" diye konuştu.
Rakamlar savaşıyor
Polisin silahsızlanmasını savunan "Desarmons-les/Onları silahsızlandıralım" adlı sivil toplum örgütü eylemlerde 20 kişinin gözünü kaybettiğini açıkladı. Gösterileri izleyen ve gazeteciler ile göstericilere uygulanan şiddeti analiz eden gazeteciler de bu rakamı doğruluyor. İçişleri Bakanı Christophe Castaner ise, 4 kişinin gözünü kaybettiğini, ciddi yaralanma nedeniyle "polis polisi" adı verilen polis müfettişlerinin (IGPN) 101 soruşturma açtığını kaydetti.
İçişleri Bakanlığı eylemlerde 1900 kişinin yaralandığını açıkladı. Sarı Yelekliler ve insan hakları örgütleri ise eylemlerde 4 binin üzerinde göstericinin yaralandığını belirtiyor. Sarı Yelekliler, İçişleri Bakanlığı'nın eylemlere katılım rakamlarını da düşük gösterdiğinden şikayet ediyor.
Fransa'da nasıl kullanılıyor?
Fransa'da 1990 yılından bu yana kullanılan LBD 40 tipi plastik mermilerin, sadece bu alanda eğitim alan özel birimler tarafından kullanılması zorunluluğu var. Öldürme değil, caydırıcı amaçlı kullanılan plastik mermiler, öncelikle banliyö ayaklanmalarında kullanıldı. Yakın mesafeden kullanılması, baş ve bel altına sıkılması yasaklanan bu mermiler, katı kullanım kurallarına uyulmadığında ağır yaralanmalara hatta ölümlere yol açabiliyor.
Polis, bu silahların "ölümcül değil, aracı silahlar" olduğunu savunuyor. Ancak "Desarmons-les/Onları silahsızlandıralım" derneği avukatlarından Arie Alimi, polis sendikalarının bu iddiasına şiddetle karşı çıkıyor ve, "Artık bu silahların ölümcül olmadığını söylemeye bir son verilmeli. Bu kanıtlanan bir iddia değil. Başından isabet alan bir şahıs eğer tıbbi müdahale olmazsa ölüyor. Üstelik geri dönülmez sakatlıklara yol açıyor. Ve gösteri yapma özgürlüğünü ve korunma hakkını tümüyle ortadan kaldırıyor" diyor.
Avrupa'da uygulama nasıl?
Avrupa'da Avusturya, İrlanda, Finlandiya, Norveç, İngiltere, İsveç, Danimarka gibi kuzey ülkeleri başta olmak üzere hiçbir demokratik ülkede plastik mermi kullanılmıyor. Almanya'da 16 bölgeden yalnızca 2'sinde kullanılma izni var. Ancak fiili olarak son zamanlarda başvurulmadı.
Plastik mermiler AB ülkelerinden yalnızca Fransa, Polonya ve Yunanistan'da kullanılıyor. İspanya'da Katalonya'da yasak, diğer bölgelerde ise çok sınırlı koşullarda, yalnızca jandarmanın (guardia civil) bu silahı kullanmasına izin veriliyor.
Sarı Yelekliler Cumartesi günü 12'inci eylemlerini bu gösterilerde yaralanan ve ölenlere adadı. İçişleri Paris'te Daumesnil Meydanı'ndan başlayacak yürüyüş Republique Meydanı'nda sona erecek.
